Quantcast
Channel: OWA UDA TUU? Onghundana ipe moshiwambo – Confidente
Viewing all 184 articles
Browse latest View live

Tatekulu Haulyondjaba moontamanana nomulandithi gwiimuna

$
0
0

Ku Hileni Nembwaya
KOMISALA gopolisi ya Na­mibia e li moshipundi she­vululuko tatekulu Nghi­yalasha Elisa Haulyondjaba oti ipe oombedhi sho a li aniwa akengele­lwa nokuyugwa iimaliwa ye ongo nakulwa omukulu komulandithi gwiimuna.
Tatekulu Haulyondjaba (77) gumwe go mookonda dhetanga lyokakulumbwati lyo PLAN, okwa li uulikwa onga komisala gopolisi miitopolwa yokonooli.
Oombapila dha za koshikondo shoonakulwa aakulu dhiniwe kon­zonkundana ndjika, odha u like kutya oshimaliwa shoodola N$141 200 osha li shatulwa mokambo komapunguliko goombanga ye­hangano lyedhina Ndahafa Live­stock CC momasiku 13 Maalitsa 2014 yokulanda iimuna dhoporye­ka ya tatekulu Haulyondjaba.
Ashike omulandithi gwiimuna ngoka atseyika ashike nedhina Ndahafa ina gwanitha po euvaneko lye ndyoka a li a ningi.
Tatekulu Haulyondjoba okwa lombwele oshifokundaneki shika kutya Ndahafa okwa li azimine ku­tya ote mu etele oongombe hetatu ashike okwa kanitha ekwatatha­no naye oshikondo shoonakulwa aakulu osha li sha futu oshimaliwa shoka kokambo komayalulo ge gombaanga.
“Onda li nda kambadhala mpo­ka tandi vulu opo ndi kwatathane na Ndahafa ndele kemanya kuza wo otsi. Sho tandi mudhengele ongodhi, oha ulandje nayi nenge ota dhimiko kongodhi ye. Kandi­shi kutya nandi ninge ngiini, ish­ewe wo noshikondo shoonakulwa aakulu osha etha oshinima shika. onda hala oku galulilwa oshimal­iwa shandje opo ndi ye komeho noporyeka yandje nenge Ndahafa na ungaungi we naye,” osho ta­tekulu Haulyondjaba afatulula.
Sho apulwa atyeko sha Ndahafa okwa ti tatekulu Haulyondjaba ota kakeke edhina lye noohapu dha fele.
“Ota fundju. Okwa li apulandje opo ndimuningele okoteishina (quotation) yiimuna mbyoka aha­la opo eyi fale koshikondo shoo­nakulwa aakulu, osho nda ningi nuuministeli owa li wa pulandje opo ndi fale oongombe dhoka a li tapula, ashike omanga inandi dhi thikitha tatekulu Haulyondjaba okwa li a galula omadhilaadhilo ge tati nandi galule iimaliwa ye, ngame onda li nda tindi naashika osho nee sha li sha eta oontama­nana pokati ketu naye,” osho Nda­hafa ahokolola.
Ndahafa okwa ti wo kutya ngashiingeyi oongombe dhoka odha sa komukithi gwekondo nela­ka nashika okwa li wo eshi tseyith­ile oshikondo shoonakulwa aakulu.
“Oongombe odha li dha landwa pethimbo ewinayi sho omukithi gwekondo nelaka gwa li gwa dhi­dhilikwa monooli. Odna li owala tandi ti pamwe ooshikondo shoo­nakulwa aakulu otashi pendje ishewe oshimaliwa sho nda li nda kanitha oongombe dhandje. Kanda li ndina nkene. Haulyondjaba okwa mana po ethimbo lyandje nokun­inga ookoteshina no konima ta ka etha oporyeka ye. Onda kani­tha oshindji omo lwe. okwa kala ta thiminike ndje ethimbo ele tati nandi mu shunine oshimaliwa she ashike onda tindi oshoka oshi li kondje yoveta. Oonakulwa aakulu inaya uthilwa oku pewa iimyaliwa ooporyeka pomake ashike Hauly­ondjaba okwa li hala oku kotokela oshikondo shoonakulwa aakulu.
”Okwa li aningile ndje oshipo­tha ashike konima okwe shi kutha mo. Onda zi mine oku shunitha oshimaliwa kuuministeli sham­pa oongombe dhandje dha hupu muulumbu. Onda hala wo ethe oku kakeka ethina lyandje,” osho Nda­hafa ahokolola.
Amushanga takalalele mo­shikondo shoonakulwa aakulu omusamane Hopelong Ipinge okwa li ape Ndahafa ombapila ndjoka ya li yemu londodha opo ehangano lye lishunithe iimaliwa koshiketha yuuminisiteli woonakulwa aakulu manga omasiku omulongo naga­tano gaOkotomba omvula ya ziko inaagapita .
Omusamane Edson Haufi­ku ngoka e li omupopiliko gu­uminisiteli owo tuu mbuka okwa ti tatekulu Haulyondjaba na kwa­tathana noombelewa dhoonakulwa aakulu dhoka dhili popepi naye opo athikithe enyenyeto lye.


Kandowa ota kala mombelewa nande pena omapopyo ita iyuutha komalandulathano

$
0
0

Ku Hileni Nembwaya

Elelo lyoshitopolwa shaMusati olya tokola opo li kaleke omunambelewa omukuluntu mondolopa yaKalongo, omusamane Armandus Kandowa ngoka kwa loptwa ita iyuutha komalandulathano gom­belewa noku gandja evi kaashili pampango.
Elelo lyoshitopolwa osho tuu shika oli li lya totapo okakomitiye(Committee) opo ka ko­nakone omanyenyeto gaakalimo yomoKa­longo ngoka ga li ga gandjwa kelelo.
Omusamane Kandowa okuli ta fekelwa alanditha iikokola yevi kondando yoshi­maliwa omayovi omilongohamano sigo opo ndando omayovi ethele limwe nomilongo mbali nantano mbyoka ayihe atula mondjato ye.
Omunashipundi gwelelo omusamane Modestus Amutse okwa ti ontokolwa oya li ya ningwa opo Kandowa kaakuthwe mom­belewa molwo iizemo yomakonakono mbyoka yaapo.
“Kondowa oku li natango mombelewa ye ina tulwa pevi natango sho nduuvite. Omakonakono moshinima shika ina gapwa natango no ndili nda gandja elombwelo kokakomitiye ka ninge ekonakono miiningw­anima yesiku nesiku yo­mondolopa yakalongo. Ondili nda tegelela olo­pota yiizemo pehulilo lyoshiwike shika nenge oshiwike ta shiya,” osho omusamane Amutse ati.
Amutse okwa li ag­wedhako ta ti elelo oku pitila momakumagidho goshikondo shomilan­du dhopambelewa ota li vulu owala oku tokola okukalamweno kwii­longa kwa Kandowa uuna olopota yomiyalu ya manithwa.
Okwa ti okakomitiye ota ka konakona oshi­potha shikokola yevi yomwaalu omulongo nahetatu mbyoka yili ya gandjwa koohandimwe mboka yena oonkondo molwekwatathano lyawo lyo­papolitika, nomomukalo inaagu yela nawa gokulanditha iikokola oyo tuu mbika kaantu ya yooloka mbyoka ya popiwa momany­enyeto galwe.
“Olopota yomiyalu oya yela paife shivulithe nale maala otuna iinima yilwe ya pumbwa okuyelithwa. Iizemo ota yi vulu okweeta omunambelewa Kan­dowa akale a tuminwa kehala lyiilonga palwe shikwatelela kuuhwepo wo lopota,” osho omusamane Amutse ayelitha.
Omusamane Amutse oku li alondodha aakalimo yaKalon­go opo ya kale yena etegelelo omanga omakonakono geli miilonga.
Sho apulwa atyekosha ko­shinima shika,Omusamane Kondowa okwa ti ombelewa ye oyeegulukila omakakonakono goludhi kehe shaahi ye kena shoka ta holeke.
“Ombelewa yandje oya egulukila oma­konakono goludhi kehe nondili nda hiya ombelewa yokakomitiye kokuungaunga nu­ulingilingi opo ka ninge olopota yomiyalu mombelewa yandje,” osho omusamane Kan­dowa ati.

Omusitagongalo iindile kompangu iifutilemo opo ashiwe aka tonatele eengeshefa dhe

$
0
0

KuHileni Nembwaya
OMUSITAGONGALO gwa Evan­gelical Mennonite Brethren Church in Namibia, omusamanne Pedro Marcelino Moussongela gwomivo omilongo ntano nantano okwa li iindile ompangu yaMagistrate moNdangwa opo yimupe ompito avule iifutilemo shaashi ye okwi itaala kutya iipotha mbyoka ta pangulilwa omitotolombo ashike edhinin­gilwa.
Ngayingeyi oku eli miikaha yomiyad­hashinana nokuli ataalela iipotha yithike pu ihamano mbyoka mwakatelwa ekwa­tonkonga.
Moussongela ngoka eli omukwashigwa­na gwaCongo okwa li aholoka mompangu pakathimbo komeho gomupanguli Jurina Hochobes moMaandaha.
Omukalelipo gwepangelo, Dollien // Gowases okwa lombwele ompangu kutya yo oyeli natango ompinge neyindilo lyeyi­futilemo lya Moussongela, molwuumban­da mboka kutya Moussongela ota shi vu­lika aka piyaganeke eembangi dhepangelo nenge aka longe wo natango iimbuluma yafathana uuna ayi kondje.
//Gowases natango okwati kutya epan­gelo olina uumbanda kutya Moussongela ota vulu okuya ontunku, shoka tashi kala afa ali owala momake gomiyadhashinana manga omakoknakono moshinima shika gali geli miilonga.
Omukalelipo gwepangelo okwa londod­ha ompangu opo yitale uunene woshipotha shika uuna ta yi ningi etokolo lyawo.
Nando ngawo Moussongela, ngoka tati okuli ena onzapo ndjoka yashigako melon­go, okwa tseyithile ompangu kutya ye ok­witaala kena ndjo miipotha ayihe shaashi iipotha yimwe omitotolombo askike edhi ningilwa kuyalwe mboka yena ondumbo.
“Iipotha ayihe kayina uushili, ondili ndiilongekidha okuthikama mompangu miipotha ayihe mbika ihamano nondi­shi kutya ota ndiyi vena. Ondina omidhi omile moNamibia. Muno omo maandjetu nokandina ehalo lyasha lyokuya ontunku. Kandina naamboka inaahala ndi pewe ompito yokwifutilamo shaashi ondi shishi kutya oshigwana osha pumbwandje natan­go. Otandi indile ompangu opo yipendje ompito ndifutilemo notandi gana kutya iteyi ontuku,” osho ayelitha
Moussongela natango okwa lombwele ompangu kutya okwaahepo kwe poosikola dhe dhopaumwene ndatu dhoka dhili mondolopa yaOngwediva, Ongenga nOmafo oshili shedhi tula muudhingu mbyoka weeta opo dhi pate shaashi oku­longa nokwiilonga kakupowe.
Moussongela okwati oku kala kwe miikaha yomiyadhashinana, Ominisiteli yelongo oyi li ya hulithapo omakwatho gayo keesikola odho tuu dhika.
“Opuna ompumbwe yokulonga iilon­gadhalwa yagwedhwapo nondondo yelon­go lyosekundo oya sapo. Eyilongo noo­tundi dhokomatango kadhipowe shaashi ongame awike nda li tesile oshimpwiyu osi­kola. Osikola yandje oyo onene yashigako monooli nondili ongame gwotango mo­nooli ayihe okumona onzapo ndjoka yashi­gako melongo,” osho Moussongela ati.
Moussongela natongo okwiindile kom­pangu yimu mangulule opo aka sile os­himpwiyu ezimo lye shaashi oye omusil­ishimpwiyu gwaanona ye mboka yaheyali noyeli mosikola natango.
Okwa ti aanona ye yatano oyeli keilongo lyawo kuAmerica omanga yaali omo yeli moshilongo.
Okwa tseyithile ompangu kutya oku li iilongekidha okwiifutilamo omayovi omu­longo.
Omahokololo geifutilemo otaga tsikile.
Moussongela ota kalelwapo ku Tuwilika Shailemo okuza ku Inonge Mainga Attor­neys.

Okanona ka kwatwa koonkondo ku hekulu

$
0
0

Ku Hileni Nembwaya
OPOLOSI moshitopolwa shaShikoto oyi li tayi konaakona oshipotha shekwatonkonga lyokanona ko­mondondo ontitatu ko penongelo lyedhina Twapandula Junior Primary School hoka ka li aniwa ka kwatwa okoonkondo ku hekulu.
Omukonaakoni gwiimbuluma moshi­topolwa shaShikoto komanda gopevi com­missiona Naomi Katjiua okwa hokololele oshifokundaneki shika kutya omufekelwa omunamimvo 44 oha tumu okanona haka ke mu etele iikulya kondunda ye yoku lala noku ka kwata koonkondo lwiikando yi vu­lithe pushimwe.
Ota ku popiwa kutya omufekelwa gwedhi­na Wilson Haiduwa okwa kala noku kwata okanona hoka koonkondo mondunda ye yokulala lwiikando oyindji.
Haiduwa okwa li a holoka mompangu yaMagistrate gwaShomeya moshiwike shika.
Oshiningwanima ishewe shilwe okanona kamwe oka li ka kwatwa koonkondo komu­mati ta ku fekelwa kutya ogo puushiinda.
Ota ku hokololwa kutya oshiningwanima shika osha li sha ningwa pokati kotundi ondatu none yomutenya mEtihamano lya ziko kolukanda lwedhina Kivuki land mO­shomeya.
Meme Kutjiua okwa lombwele onzo­nkundana ndjika kutya omufekelwa omu­namivo 16 okwa li anu iikolitha shapitilila pethimbo a li a kwata okanona koonkondo.
Omufekelwa ngoka atseyika nawa nethi­na Tangeni oku li omunasikola poseko ya Tumeb nokuli mondondo ontimulongo.
Moshiningwanima ishewe shimwe opolisi yaShikoto oya lopota oshiningwanima she­hingo nuuhasha, sho omuhingi goshihauto sho Toyota 4×4 shuuMinisteli wiilonga sha li sha thigi po ondjila nokukondama.
Meme Katjiua okwati oshi auto osha li shathigipo ondjila noku idhenga moonnd­unda dhomanwino dhili mbali moka mu yimwe mwa li mwa adhika omuntu ta ku hokololwa kutya okwa li amonithwa os­hiponga.
Vistorina Nelago omunamimvo omilongo ndatu nambali ngoka a li monene oshiponga mokandunda komanwino ota ku ti oku li ta ti pohwepo moshipangelo shaNandjokwe nonkalo ye oya hwepopala.
Omuhingi goshihauto Salomon Shi­kongo omunamivo omilongo mbali na­hetatu nomufaalelwa moshihauto shoka Jackson Kayoko gomimvo omu­longo nomugoyi ayehe oyaali oya mona oshiponga kashushuka no ya li wo ya falwa ko sh ipange l o shaNandjokwe opo ya ka mone ekwatho lyo pau­namiti.

Oshikumungu sha Kandowa tashi pwikinwa nena

$
0
0

KuHilene Nembwaya
OKUKALAMIILONGA komunambel­ewa omukuluntu moshikandjo shaKa­longo omusamane Armandus Kandowa ngoka eli ta fekelwa nokulungs nookwitapula miilonga ye mwakwatelwa okulanditha iikokok­la yevi inaakuyela nawa otayi gandjwa otaku gandjwa kelelo lyoShitopolwa shaOmusati nena, osho oshifo kundaneki shika sha tseyithilwa.
Oshinima shika osha li sha kolekwa komunashipundi gwelelo, omusamane Modestus Amutse shalandula ehu­lithepo lyomakonakono momafekelo gaKandowa.
Kandowa pankantu mpaka ota fekelwa alanditha iikokola yevi kon­dando yithike pomayovi omilngo hamano sigo omayovi ethele limwe nomilongo mbali nantano molwu­wanawa we mwene. Okakamitiye na­tango ota ka konakona iipotha yiikoko­la omulongo nahetatu yagandjwa koohaandimwe mboka yena ek­watathano lyopapolitika no­mikalo dhilwe inaadhiyela dhomalinditho iikokola oyo tuu mbika kuyalwe yaayoloka mboka ya tum­bulwa momanyenyeto.
Etokolo olya li lya ningwa omwedhi gwa­zako opo Kandowa kaa kuthwe mombel­ewa omanga iizemo y oma k o n a k o n o yaapo.
Elelelo lyoshi­topolwa meemwe­dhi dhaziko olya li l tokala oku to­tapo okakamitiye ka tale momapulo gaakalimo yomoKa­longo konima yo­maingongoto ogendji ngoka ga li ga lopotwa kolata yelelo.
“Okakomitiye okwa tegelelwa k aka gandje pam­belewa olopota ndjoka ka mona po. Ashike ngashiingeyi itandi vulu oku ya mule sigo uuna ndo­ka okakomitiye ka gandja olopo­taya ko kelelo wiliki lyoshitopol­wa sha Musati oshoka sigo opaife inandi tseya ngele aakonaakoni oya popya tuu na Kandowa pethimbo lyomako­naakono,” osho Amutse ahokolola.
Sho apulwa kombinga yomakonaakono mOmaandaha goshiwike shika Kandowa ok­wati kwa kumwa sho uvite kiikundaneki kutya ota finyaafinywa kelelo lyaMusati, oshoka ina tseyithilwa kutya ota konaakonwa.
“Inandi mona nande omuntu aza kelelo ly­oshitopolwa nenge aakonaakoni mombelewa yandje. Pamwe oya pulaapula aakalimo yo mehala ndika. Ka shili wo mond­jila uuna elelo lyoshitopolwa ta li tseyithile iikundaneki kutya otandi konaakunwa ngame inandi tseyith­ilwa,” osho Kandowa a fatulula
Kandowa okwa kala noku shangwa miifokundaneki takuti okwa gandja omahala gomavi kookuume ke no shoo kaapam­bele ye.

Omweedhi gwa ziko Elelo lyoshi­topolwa sha Omusati li lya totopo okakomitiye(Committee) opo ka ko¬nakone omanyenyeto gaakalimo yomoKa¬longo ngoka ga li ga gand­jwa kelelo.
Pethimbo ndyoka omunashipundi gwelelo omusamane Modestus Am­utse okwa ti ontokolwa oya li ya ningwa opo Kandowa kaakuthwe mom¬belewa molwo iizemo yoma­konakono mbyoka yaapo.

 

Aanamibia yethike pomiliyona yimwe kaayena uushayishe

$
0
0

Komushangi gwomeni

EHANGANO ha li ungaunga niipambele yomudhingoloko, ly­edhina WaterAid olya holola kutya aakalimo yomwaalu guthike pomiliyona yimwe (1 000 000), oha yi ikwathelele puuyelele uuna ta yayi kiihwa shaashi moshilongo okwa konekwa muna om­pumbwe yuushayishe.
Osha li wo sha hololwa kutya aakalimo yethike pomwaalu guthike pomayovi omathele omugoyi (900 000) ngoka tagu yelekwa noopelesenda omilongone nan­tano (45.5%) dhaakalimo yomoshilongo, mboka yeli moondolopa eenene no­shona oha yiiyadha yaana nkene uuna yapumbwa okuya kiihwa nohaye shin­ingile ashike puuyelele nenge yalongithe omafwagafwaga ngoka haya ekelehi ashi­ke kehe pamwe uuna ya mana.
Olopota yinasha nembomboloko lyaantu okuya keendolopa oya holola kutya onkalo yuundjolowele muuyu­ni omukundu gwa ninga omudhigu nookondo shaashi ota ku tiwa etatam­waalu lyaakalimo yomuuyini ota li kaza meendolopa momvo omayovi gaali nomilongo ntano (2050). Nuumvo ndjika oshilongadhalwa oshali kohi yetumwala­ka ‘ Onkalo yuushayishe womuuyuni’ shoka shinasha nuundjolowele nonka­lonawa yokukalamwenyo kwaantu.
Oshilongo Namibia oshili ponkatu on­tihamo (6) muuyuuni nosho wo osho os­hilongo muumbugantu wenenevi Afrika shina aakalimo yomumbashu mboka ye li monkalamwenyo yaana egameno no­kayena uushayishe wawo wopaumwene. Oshilongo Namibia oshina embom­boloko lyalonda noonkondo lyakwashig­wana ta ya zi kiitopolwa yokuushayi yuuka keendolopa nando ongaano eendolopa odhili inaadhi ilongekidhila omukundu nguka gwakaalimo ta ya thiki noshigwana shokomongula shoka ta shi pulumuthwa esiku nesiku meendolopa odho tuu dhika.
Olopota oya uulika kutya oshilongo Namibia osho shimwe shomilongo mbyoka ya gwila kokule noyili konima uuna taku popiwa ethiko lyaakalimo yamo nuudjolowele mboka wa pumbiwa meendolopa. Olopota ota yi ti natango uumbangi ota wu uulike kutya omasiku gokulonga ngoka haga kanithwa molwo ompumbwe yuundjolowele oga kotha eliko lyuuyuni oshimaliwa shithike po US$ 4 billion kehe omumvo. Ongushi miilonga ndjoka ha yi kanithwa molwo uuwehame mboka ha wu etwa kom­pumbwe yuundjolowele nonkalo ya­nayipala ota ku tengenekwa ha yi kotha iilongo muuyuni oshindji uunene.
Opumbwe yuundjolowele oya kotha eliko lyuuyuni oshimaliwa shithike po US$ 222.9 billion momvo omayovi gaali nomulongo nantano (2015), okuza pevi noshimaliwa shithike po US$182.5 bil­lion momvo omayovi gaali nomulongo (2010), shoka tashi holola elondo lyoshi­maliwa osho tuu shika nopelesenda omi­longo mba nambali (22%) mule wom­imvo ntano adhike.

Onda pepelelwa-Shimbulu

$
0
0

KuHileni Nembwaya

Ngoka ali nale mayola gwaShakati, meme Katrina Shimbulu okwa lombwele oshifokundaneki shika kutya ye kena nando iikonena yasha nomuntu shinasha nokuza kwe miilonga yuumayola, tati wo kutya  ngashiingeyi oku na ethimbo lyagwana nawa okuninga iinakugwanitwa ye yopaumwene.

Meme Shimbulu okwa li akuthwa  pondondo ye onga mayola nokuningwa ashike oshilyo sholata yelelo lyondolopa yaShakati konima yamahogololo goomayola melelo lyondolopa yaShakati, ngashi wo sha li shaningwa miilando ayihe moshilongo omweedhi nguka.

Meme Shimbulu okwa li apingenwapo komusamane Angelius Iyambo.

“Ondi li nduuvite kutya elelelo olya ninga shoka lyuuvite shili muuwanawa woshigwana. It ndi vulu oku kondjela uumayola shaashi kehe shimwe osha ningwa mondjila, ondi li nda pepelelwa paife nonda manguluka oku ninga iiniama yandje yopaumwene. Onda  nyanyukilwa iizemo, “ osho meme Shimbulu ayelitha.

Oku li ati natango konima yuule wethimbo lyeemwedhi omulongo nambali (12) onga mayola osha li omutengi omudhigu shaashsi  okwa kala iha kotha omausiku ogendji noonkondo omanga akala nokwiipyakidhila niipwiyu yoshigwana.

“Edhina lyandje olya kala nokunyatekwa molwo omatompelo gapuka. Onda kala nokuulwa omadhina nokuyelika koohandimwe pwaana omatompelo gasha. Ka yali iilonga iipu nando maala ondi li nda pendula kehe shimwe,” osho meme Shimbulu ati .

Okwa li natango wo iindile aakalimo ya ihumbate nawa nokutsikila nelongelokumwe lyawo namayola omupe.

“Ota ndi tsikile nokulongelakumwe noshigwana  ndele natu peni mayola omupe alonge iilonga ye menyanyu. Natu mu yambidhidheni mpoka apumbwa omayambidhidho nokuninga ondolopa yaShakati dhongi natango,” osho ati.

Kuyele nuumvo meme Shimbulu okwa li a fekelwa kutya okwa ilikolele oshimaliwa shithike po N$30 000 momalweendo ge na sha niilonga ta ku  hokololwa wo kutya oshimaliwa shimwe shoka a li apewa kelelo lyoshilando ka li ena aniwa okushi pewa oshoka okwa li afaula oku kala kiinyangadhalwa yilwe.

Konima okomisi yokulwitha iimbuluma oya li ya lombwele meme Shimbulu opo a galule oshimaliwa shoka a li iilikolele kashili pauyuuki ashike meme Shimbulu okwa ti sho akala nokufuta oshimaliwa shoka osha li onkambadhala kutya okuna ondjo.

Meme Shimbulu okwa li wo  ta fofotolwa kutya okwa li adhana onkandangala opo omunangeshefa go monooli tate Erastus “Chicco” Shapumba apewe evi.

Ngashingeyi meme Shimbulu oku li kansela melelo lyondolopa yaShakati ashike oshipundi shuumayola keshina we, ashike ota kala omupresidede gwehangano lyomalelo goondolopa moshilongo, oshikako she otashi ka thika pehulilo mo 2020.

Meme Ndamonghenda Hamunyela natango oye omupeha mayola goshilando pangelo shaShakati, ompanga Gabriel Kamwanka oye omunashipundi gokomitiye yokuninga omatokolo mondoolopa yaShakati.

Ompanga meme Loise Shivolo ayelwa sho aningi oshilyo sho komitiye yokuninga omatokolo melelo lyoshilando shashakati.

 

Meme Eunice tauvaneke okukwathela aakadhona uuna yeli komathimbo

$
0
0

Komushangi gomeni
AMUSHANGA gwe­wawa lyoomeme mo SWAPO meme Eucine Iipinge okwa uvaneke kutya ewawa lyoomeme mo Swapo ota li ka kwathela aakadhona aanasikola ye li mompumbwe uunima wokwiikwathela uuna ye li komathimbo.
Okwati ota kambadhala opo uukadhona wu li moosikola mboka kauvula oku landa uunima wo komathimbo u kale ha u gandjwa oshali.
“Onda nongele kutya uuno­na mboka kauvula oku landa uunima yo komathimbo ol­undji ohau faula ootundi uuna ta u yi komathimbo. Uunona mbuka ohau shuna owala koo­tundi dhawo uuna wamana omathimbo gawo, nashika otashi yi iilongadhalwa way o yoskola moshipala,” osho meme Iipinge a lombwele os­hifo kundaneki shika.
Mu Okomba nuumvo oomeme yamwe mboka ye li iilyo yegumbo lyotango lyopashigwana oya li ya tindi nokuya moshipala oonkun­dathana kutya epangelo nali gandje uunima yo komathim­bo kaanasikola aakadhona mboka kaya vula okwiilandela yoyene uunima wokulongitha uuna ye li komathimbo.
Oomeme mbaka oya ti oya sa ohoni oonkundathana os­hinima shoka momutumba gopashigwana. Onkundatha­na odha li dha etwa komuleli gongundu yo DTA omusa­mane McHenry Venaani.
Meme Iipinge okwa li a hogololwa onge amushanga gwewawa lyoomeme mo Swapo oshiwike koshigongi nenge tutye mokongresa ndjo­ka ya li ko Keetmanshoop. Meme Iipinge okwa dhenge mo meme Petrina Haingura nomawi 249, meme Hain­gura okwa mono omawi ge li 223 ompanga meme Slyvia Kandanga-Shetekela amona omawi ge li 80.
Meme Iipinge okwa li a hogololwa lotango tango onge amushanga gwewawa ndika pethimbo lyokongresa ndjoka ya li mOngwediva mu Desem­ba omumvo 2001.Pethimbo ndyoka meme Iipinge okwa pingena po nakusa Erica Ram­akhutla. Shaetonhodi okwa li a hogololwa a ninge omupeha gwa meme Iipinge.


Omukiintu aponokelwa nekatana kumwene

$
0
0

Komushangi gomeni

OMUKIINTU gomimvo omilongo ne nane (44) noku li omukalimo go molukanda lwa Owambo Loca­tion (Vambo lokkasi) mOvenduka okwa li adhengwa noonkondo no­kutetwa nekatana moshipala no kokayako komusamane gwe ngoka akala naye uule womimvo ndatu ngashiingeyi.
Meme Julietha Mahange okwa li oponokelwa komusamane gwe ngoka takuti ohe mu monitha iihu­na noonkondo mEtitatu lyoshiwike shaziko, aapopepi naye otaya hoko­lola kutya mpanga ina ponokelwa nakalikeelelwa komusamane gwe ngoka ta ku tiwa nokuli okwa zi kondingosho pethimbo lyoshipo­nokela, omusamane okwa li apa­tulula oradio mule mpanga ine mu ponokela.
Omumwayina kadhona gwa meme Mahenge gwedhina Sheya okwa lombwele oshifokundaneki shuka kutya okwa li a lombwele meme Mahenge kutya oshiwanawa ngele nakumuponokela nekatana ina galukila ko we kegumbo lya wo, ashike meme Mahenge okwe mu yamukula aniwa kutya otayi nduno peni ngele ita galukile kegumbo.
Ashiinda na meme Mahenge oye mu lombwele opo a topoke nomu­lumentu nguka oshoka ote muhe­peke palutu, paliko nopamadhilaa­dhilo.
Omutoolinkundana goshi­fokundaneki shika pethimbo a li akatalelapo kegumbo lya meme Mahenge konima yoshiponokela, opolisi naashinda oya li ya opal­eke ehala mpoka a li aponokelwa ashike omalapi niimopa ya tiligana ombinzi oya li tayi monika.
“Sho emu monitha oshiponga okwe mu lombwele opo akombe megumbo opo kapu dhimbu­lulwe sha. Okwe mu lundile oku­tya oha kala naalumentu yamwe . Oha hepeke omukadhi gwe nayi, okwa pumbwa oku kala moka­kuma, otatu iyunganeke opo men­gungo enene tu li ompinge ne zo lye mokakuma ngele okwa pewa epitikilo lyokwiifutila mo modho­longo,” osho omushiinda gumwe ahokololele onzo nkundana ndjika.
“Oshidhigu oku kwathela Ma­henge oshoka oha gamene omusa­mane gwe. Okwa li nale atewa ok­agulu etati okwiihatapo. Ohapu piti nande iiwike itatu ina tu mu mona oshoka oha patelwa megumbo mokamuna iikulya. Kapena nande ogumwe hamono iiyemo kom­wedhi. Iimaliwa oha ye yimono ike oku za kwa mboka haya renta paandjawo nando ongawo omusa­mane iha pe po omukadhi nande osha piimaliwa mpoka,” osho omushiinda gumwe natango ahok­ololele onzonkundana ndjika.
Omumwayinamati gwa meme Mahenge gwedhina John naye okwa hokolola kutya meme Ma­henge ohagamene omusamane gwe, otati wo kehole aakwanezimo ya meme Mahenge aluhe ohapata egumbo opo kaya ye mo megumbo.
“Ondina ombashu yili konima yegumbo ashike omvula yimwe omusamane ngoka okwa li apata okapomba komeya mpoka hatu teke, nokuza mpono otwa kala hatu teke paashiinda yetu. Meme Maheke okwa ti ina hala nande twiidhope minima yekwatathano lya wo lyo paihole nomusamane gwe. Opwa li pena ethimbo limwe a li adhengwa noonkondo ndele tatu ithana opolisi ashike okwa li a lombwele opolisi aniwa nayi ethe owala. Opena uuyele wa gwana kutya oha hepekwa nondi inekela kutya it aka pewa ompito opo a ekelehi oshipotha,” osho John a hokolola.
Omusamane ngashiingeyi oku li mokakuma.

Pohamba agunu aaNamibia kombinga yuukwamuhoko

$
0
0

By Komushangi Gwomeni
OMUPRESIDEDE omukulu gwoshilongo,tatekulu Hifikepunye Pohamba okwa li apopi newi ly­oonkondo noku guna aanamibia yiikaleke kokule nuukwamuhoko, nokuya kumagid­ha yatale iiholewla nkene uukwamuhoko wayonagulapo iigwana muAfrika.
Tatekulu Pohamba okwa li apopi dhika pethimbo a li ta popitha engathithi lyaal­ilisa poshituthi fumviko sha meme Hilya Nelulu, omukulukadhi gwelenga ekuluntu melelo lyo pa muthigululwakalo lya Ouk­wanyama mEtihamano lyoshiwike sha ziko.
“Onda okupopya kombinga yoshinima shukumwe moshilongo shetu. Natu kaleni twa tu kaleni kumwe ongaa Namibia. Opu­na omapopyo guukwamuhoko taga holoka moshilongo.
“Opuna aantu yamwe haya itanga ku­tya yo Aandonga, Aakwanyama nenge yo Aakwambi. Natu ikalekeni kokule nuukwa­muhoko ndele ta tu kaleni aaNamibia twa­hangana. Ngele omuntu oto lesha iifokun­daneki owuna okuuva ashike aantu ta holola uukwamuhoko momapopyo gawo nongele otwa landuleni uukwamuhoko iita ashike ta tu eta moshilongo muka.
“Uukwamuhoko ina tu etha nande ukwate­ko oshilongo she tu. Otwa li twalwila moku mangulula oshilongo shika onkene natu kaleni aaNamibia twa hangana tu li kumwe. Uuku­mwe owo ashike ta ulongo.
“Ongo oshilongo ita tu vu­luwe oku kanitha oomwe­nyo molwo oshikumungu shuukwamuhoko. Ongo aaNamibia natu edhili­lathaneni pwaana kutya nguno ogo muhoko guni. Ngele omuNamibia okwa pumbwa ehala lyokuza, ta zi koHerero nando kevi lyaaNama na edhililwe. Natu edhililathanene pwaana uukwamuhoko.
“Otwa moneni nkene uk­waamuhoko wa eta iita yopashigwana no­wayonagula iilongo muAfrika. Onkene inatu dhipagathaneni molwuukwamuhoko. Omapendafule goTobias Hainyeko na meme Hilya ngu tatu ningile egumbo lye nena mpaka oya litha uukwamuhoko.
“Sho twa za kombanda yoshilongo, otweya mOkanghudi. Onda li nda hala oku mona George Nelulu shaashi oye gumwe gwom­aaNamibia mboka ya kondja pamwe non­gundu yoSWAPO meni lyoshilongo manga twa li kombanda.
“Onda thigapo oshilongo nokuya muupongekwa momuvo 1961, nonda kala nohokwe oku mona George Nelulu oshoka okwa li hetu dhipagele oondjuhwa no­kutupa iikulya notwa panga uukuume.
“Uukuume wetu natatekulu Nelulu owa tameka manga oshilongo ina shimangiluka. Onda li nda puka kutya olye nana aakondjelimanguluko yoshilongo shetu Namibia, onkene opuna oku yelithwa kutya oolye yeli aakondjeli­manguluko yashili.
“Aantu yamwe oha ya popi kutya mboka yakondjela emanguluko lyoshilongo omboka owala ya li kom­banda yoshilongo, ashike mboka kawushi uushili.
Opuna aantu ngaashi ootatekulu Nelulu mboka ya­kondjela meni l y o s h i l o n g o , mboka oyendji yomuyo nokuli ya li ta kondjo noonkondo ye vulithe mboka ya li komban­da, yamwe nokuli kayali yena sho haya longo.
aaNamibia mboka ya li ta lwilwe meni ly­oshilongo oya ninga oshindji shivulithe yamwe mboka ya li kombanda. Ootatekulu Nelulu nomukadhi gwe memeHiliya oya li tapulutha aakwaita yekondjelomanguluko niikulya no yali haya yakeleko aakwaita oyo tuu mbaka mpoka omutondi agama. Onkene oshi li shasimana oku sila os­himpwiyu oonakudhanonkandangala me­manguluko lyoshilongo mboka ya li meni.
Otwa haluthwa keso lyameme Hilya shaah­si katwali tweshi tegelela. Ka li nando asi moshipangelo ile kuwehame washa. Ondi li ndivuute etumba molwekuthombinga lyameme Hilya mokuyambulapo elongo moshilongo shetu. Oyendji yomaalongwa ye oonakushiwanawa nomopaife oye li ta longo oshilonga sha simana meliko lyosho­longo.
Onda hala okupandula okangundu­hangano kOndobe mokutunga ongeleka yopashinanena muka ta thindikilile meme Hilya.

Omulumentu ahulitha konima sho agwile muuzigo wolute

$
0
0

KoMushangi gwomeni

OM U L U M E N T U omunamimvo omi­longone nane okwa hulitha sho agwile mo miti dhanika oshiponga dhuuzigo wolute omanga a li ta longo pehangano lyedhina Na­kara mo Southern Industrial mOveduka mOmaandaha gos­hiwike shika.
Oonzo dhomauyele odha lombwele oshifokundaneki shika kutya omulumentu gwe­dhina Sonde Peter Mundam­bara okwa li agwile muuzigo mboka ha wu longithwa moku opaleka iipa yiimamwenyo uuna tayi longwa opo yi ninge omikoya.
Aagandji yomauyelele mbo­ka inaya hala okutumbulwa komadhina oya hokololele oshifokundaneki shika ku­tya Mundambara ka li a zala iikutu yokwiigamena komiti dhika pethimbo dhoka a li a gwile muuzigo moka. Aa­gandji mauyelele oya gunu ehangano lyo Nakara kutya ka li na ooveta dha yaga kegonga tadhi geele mboka ina zala ii­kutu yokwiigamena pethimbo liilonga.
“Sho tatu popi ngashiingeyi omulumentu nguka oku li mokila. Okwa gwile momiti omanga e li miilonga ashike pethimbo ndyoka a li ta longo ka li ena iikutu yokwiigame­na, eso lyoludhi nduka olya holokelepo natango pehala mpaka omimvo dha kapita,” osho oonzo dhomauyelele dha hokolola.
Aagandji yomauyelele oya ho­l o l a wo euvo nayi lya wo kutya Mundambara sho a li agwile muuzigo okwa li afalwa ko­shipangelo komuniilonga omukwawo.
“Sho agwile momiti, aaniilon­ga oyakwawo oye muhilimo mbala, gumwe gomuyo okwa li emufala koshipangelo nokoni­ma yoowili dhimwe otwa kundana kutya Mundambara okwa hulitha,” osho aaniilonga pamwe naye ya kuthileko os­hifo shika.
Omukomeho gwaaniilonga pehangano ndyoka lya Nakara ngoka eshiwike koshifokun­daneki shika nedhina Laura okwa hokolola kutya Mun­dambara okwa li a yi mom­pungulilo yuusigo yehangano ndyoka omanga ali keena ii­kutu yokwiigamena.
“Shika osha holoka sho Mun­dambara ayi moondjugo yoku­pungul a uuzigo wolute oman­ga a l i ina zala iikutu yokwiigamena. Komauyelele gagwedhwapo moshinima shika popya no­munambelewa gwetu ngoka ena sha negameno lyaanii­longa tatekulu Jacko,” osho Laura ahokolola, okwa li wo apataneke omapopyo kutya pehangano lya Nakara opwa kala oolopota dhomaso golu­dhi nduka.
Sho a li a pulwa kombinga yeso lya Mundambara, omusa­mane Jacko okwa ti ehangano lyo Nakara ita li ka ninga mba­la olopota yiikundaneki.
“Pethimbo ndika otwiipyaki­dhila naakwanezimo, onkene ita tu kaninga olopota pethim­bo ndika. Okuyele natango,” omusamane Jacko osho ahok­olola.
Omuselekadhi gwa Mundam­bara okwa lombwele oshi­fokundaneki shika kutya okwa tegelela ehangano lya Nakara li mulombwele kutya omus­hungu gwe okwa si ngiini naanaa.
“Kandishi nkene sha ende. Otwa tegelela ehangano lya Nakara li tu lombwele,” omuselekadhi gwa Mundam­bara osho ahokolola pethim­bo a li ayiwa naye moonkun­dathana dhopangodhi koshifo kundaneki shika.
Omupopiliko gopolisi inspec­tor Kauna Shikwambi okwati oshiningwanima inashi lopowa kopolisi.

Ombelewa yoopangu moshilongo oyili mompumbwe yoshimaliwa

$
0
0

Ku Hileni Nembwaya

Ombelewa yoompangu moshilongo oyi li mompumbwe yoshimaliwa molweliko lyoshilongo ndyoka lya gwa pevi nashika osha etela ombelewa ndjika omukundu omunene.
Efugulo enene lyontengeneko thaneko yoshikondo shuuyuuki ndyoka lya li tulwa miilonga kuuministeli wemona olya eta sigo opomito ndjoka ombelwa ndjika oyi ngambeke yimwe yomilongadhalwa yawo manga eliko lyoshilongo ta li hwepopala.
“Molwo elondodho oku za kuumisiteli wemona moshilongo, ombelewa yoopangu oyi li ya tula otayi iyutha komilandu nokomalombwelo guuministeli wemona okutula owala miilonga iilongadhalwa ya ngambekwa momuvo nguka. Molwo ontengenekothaneko yomumovo nguka, efugulo olyo tuu ndika ota li ka kala lya yaga kegonga,” osho omupanguli omukuluntu mompangu yopombandambanda tate Peter Shivute ayelitha sho a li a popi pepatululo lyoopangu oshiwike mOshakati.
Omusamane Shivute okwa li wo agwedhapo kutya omukundu gweliko gwa tula iinyangathalwa yompangu muudhigu.
Okwa gwedhako wo natango kutya opolohalama yoku kandulapo omikundu mompangu yopombanda moshilongo ita yiyi nawa komeho molwo okwaavula oofuto dhaaanguli yopetameko moompangulilo.
“Shika ota shiyi moshipala ekandulopo lyiipotha mbyoka ina yi pumbwa oku tokolwa kompangu yopombandambanda.
“Natango wo ngele oonzo dhagwedhwapo itadhi gandjwa kombelwa yoompangu, ombelewa ndjika ita yika vula we oku tula miilonga atseyipango yagwedhwapo, po ita pa ka kala we natango omayelayelo gaapanguli notashivulika tu ka hulithepo oompangu dhopokathimbo,” osho omusamane Shivute agwedhapo ta ti kutya uuna oshimaliwa osha kala inashi gwana ngaashi mopaife ombelewa oyo tuu ndjika otashi vulika yaakavulewe oku futa iifuta yompangu ngaashi yoombangi nosho wo aatoloki yenasha niipotha yuulingilingi mopangu yopombanda nomeempangu dhomangesitalata.
Natango okwa yelithile aanilonga yomombelewa ya kale yena omukumo nohokwe moompito dhokukalmwenyo ta kuya.
Momuvo gwaziko, ompangu yopombandambanda oya tokal iipotha yithike pomilongo ndatu naheyali moka mwakwatelwa iipotha mbyoka yakala ina yi tokolwa ethimbo nuule.
Momuvo ogo tuu ngoka ompangu oyo tuu ndjoka oyi li natango ya mono noku ekelahi omanyenyeto goshigwana geli gatatu nomanyenyeto galwe gatatu guulingilingi.
Pepatululo lyoompangu omumovo gwaziko aapanguli yatano oya li ya konakona iipotha yuulingiling yithike pomilongo hetatu nomugoyi, mwakwatelwa omwaalu guthike pomilongo mbali mbyoka ya li ya shangithwa omuvo ngoka; omakonakono genasha nuulingilingi gomwaalu omayovi gaali nomwaalu guthike pomathele gaali gomaudhitho gomatalulo giipotha yinasha nuulingilingi.

Aakalimo yo mOmuthiya taya nyenyeta iifuta yetembu

$
0
0

Ku Hileni Nembwaya

AAKALIMO yomondoolopa yaMuthiya moshitopoplwa sha Shi­koto mboka ye li komavi gaayehe noya li ya tembudhwa pomalukalwa gawo opo ya yapukile ehumokomeho lyon­doolopa oye li kaya uvitile ombili elelo ly­ondoolopa nokupopya kutya elelo olyo tuu ndyoka ina li landula omilandu dhiifuta ye­tembu pethimbo ya li ya tembudhwa.
Aakalimo mboka ye li pomwaalu gomi­longo ndatu lwaampoka oya hokolola kutya elelo lyondoolopa olya ndopa oku gandja iikokola iyali komukalimo kehe agumwa ketembu ndika ongo oshitopolwa shofuto yetembudho, yamwe yomaakalimo otaya ti wo kutya mboka yakutwa opo ya tembud­he aantu oya yi sigo okondje yoongamba dhoka dha nuninwa ekoko lyondoolopa, natango aakalimo oyo tuu mbaka ota ya ti oya pumbwa oku futwa molwashoka oya kanitha omalukalwa gawo.
Aakalimo oya lombwele wo natango onzo nkundana ndjika kutya oya dhiladhila oku ninga ehololo madhilaadhilo ngele enyeny­eto lya wo olya yi momakutsi gathita.
Omuthiya ogwa ningi ondoolopa mo­mumvo 2004 no gu li ondoolopa onene moshitopoplwa shaShikoto gwa landula edhiya enene lyaMutumba naShikoto ano Oshomeya.
“Otwa hala elelo lyondoolopa li ninge os­higongi naatuhe mboka twa gumwa ket­embudho opo elelo li tu lombwele kutya omulando goofuto dhetembu otagu longo naanaa ngiini oshoka oyendji yomutse otwa li twa lombwelwa owala tushaine oombap­ila katu dhi uvite. Omapya getu moka twa li hatu mono iipalutha otwe ga kanitha, yo iimaliwa mbyoka twa li twa pewa iishona okuyelekanitha nomapya getu ngoka twa kanitha. Shika otashi uvitha nayi noonkon­do,” osho tate Moses Amukoto ngoka e li gumwe gomwaamboka ya gumwa ketem­budho ahokololele oshifokun­daneki shika.
Aakalimo yamwe oye wete kutya oya li ya endwa miineya sho ya shaina oombapila dhi­nasha noofuto taya ti oya fut­wa iimaliwa iishona omanga yamwe ya li ya lombwelwa kutya ongushu yomalukalwa gawo oyi li pevi noonkondo onkene itaya vulu okufutwa iimaliwa oyindji.
“Otu uvite kutya otwe ekelwahi kelelo ly­ondoolopa yaMuthiya, onkene otatu indile kominister yeyambulepo liilando niitopol­wa yomuushamba meme Sophia Shaning­wa opo aye mo olunyala nokuuva enyeny­eto lyetu,” osho tate Amukoto ahokolola.
Omunambelewa omukuluntu melelo lyon­dolopa yaMuthiya Samuel Mbango okwa lombwele onzonkundana ndjika kutya elelo lyondolopa olya landula omilandu dhoo­futo dhetembudho pethimbo lya li lyafutu aakalimo mboka ya gumwa koshinima shi­ka okwa ti wo aantu ayehe mboka ya gum­wa ketembudho oya pewa iimaliwa yawo.
“Ayehe mboka ya gumwa ketembudho ndika oya futwa shili mondjila nopauyuuki no ya pewa iikokola iyali oshali mu kehe egumbo. Elelo lyondoolopa yaMuthiya ota li gandja omavi gomalukalwa kaakalimo ya mo nosho wo kwaamboka ya hala oku tungila mo ongeshefa dhawo,” osho tate Mbango ahokolola pethimbo a li apulwa atye kosha komapopyo goofuto dhetembu inadhiyela.
Okwa holola wo kutya elelo olya longitha oshimaliwa shivule poondola dha Namibia oomiliuna hetatu okufuta aheye mboka ya gumwa ketembutho momimvo go 2015 no 2016.
Tate Mbango okwa ti wo elelo lyondolopa ota li ningi omapekaapeko momukunda gwedhina Omainda moka Aakalimo yamo ta ya ka tembudhwa kuyele nuumvo.

O ongumi dhi thike poomiliuna 28 dhatopolwa moshilongo ashihe

$
0
0

Komushangi gomeni
UUMINISTELI wuuhaku omumvo gwayi owa li wa topola Oongumi dhokwiigamena komikithi dhopamilalo dhi thike pomwaalu goo miliuna omilongo mbalina hetatu.
Omumambelewa muuministeli wuuhaku tate Andreas Mwoombala okwa li a popi ndhika, ashike ina holola kutya oshimaliwa shithike peni shoka sha li sha longithwa okulonga Oongumi dhika.
Omumvo gwa zi ko ehangano lyiigwana Hangano li nasha no HIV­/AID olya ti HIV ndjoka ha yi fala muuvu wo AIDS oyi li po ta yi shuna pevi mokati kaagundjuka miilongo 16 yomiilongo 25 mbyoka ya gumwa unene mwAfrica.
Oyindji yomiilongo mbika oya tegelelwa yi shunithe OHIVpevi sigo opooperesenda 25 mongundu yaagundjuka yopomimvo 15­ 25 pehulilo lyomumvo gwayi. Aagundjuka oya uulike kutya otaya vulu okukala aakalelipo yelunduluko mokukeelela uuvu mbuka.
UNAIDS okwa li indile omapangelo muuyuni opo giilonge keyokomeho ndika nokugandja omalandulathano kombinga yelongo lyiipala noshowo elongo lyuundjolowele wopamilalo, okusoshimpwiyu kutya aantu otaya mono uuyelele wa gwaana kombinga yoku konakonwa oHIV noshowo omikalo ndhoka dhilipo nkene ndjika tayi kondjithwa pakulongitha ngaashi oongumi.
Otaku tengenekwa kutya aagundjuka oomiliona ntano muuyuni pomimvo 15 sigo 24 oyena oHIV.
Konyala ooperesenda 80 dhaambaka oye li miilongo yokohi yombuga ya Sahara menenevi lyAfrica OHIV oha yi taandele okupitla momilalo, mombinzi momahini gokuyamitha nenge moonane dha luudha.
UNAIDS okwa tengeneke ishewe kutya aantu 900 000 oya kwatwa kuuvu mbuka mokati kaagundjuka oku zap o mumvo go 2008 oyendji yomwaambaka oye li mwaAfrica noyendji yaambaka oyo aakiintu aandjangandjele.
UNAIDS okwa ti iilongo 16 yomo 25 mbyoka ya gumwa shinene oya ulike kutya HIV ota yi shuna pevi mokati kaagundjuka ngaashi mo Kenya omwa ndhindhilikwa eshuno enene pevi lyooperesenda 60 pokati komimvo 2000 no 2005. Iilongo Botswana, Ivory Coast, Ethiopia, Kenya, Malawi, Namibia na Zimbabwe ayihe oya adha omalalakano gayo go ku shunitha pevi OHIV mokati kaagundjuka yopomimvo 15 sigo 24 yeshiningi sigo opooperesenda 25 okuya momumvo ngu.
Burundi, Lesotho, Rwanda, Swaziland, Bahamas na Haiti nayo oya li ya tegelelwa okuaadha omalalakano ngaka woo.
Ekonakono lya UNAIDs olya mono kutya aawiliki yeshunopevi ndika olyo elunduluko momaihumbato gaagundjuka kombinga yomilalo.
Aagundjuka miilongo 13 yomiilongo25 oya li taya tegelele ethimbo ele omanga inaa ya tameka oku ya momilalo. Miilongo etata lyaaambyoka 25 aagundjuka oya hogolola okukala yena okuume komomilalo aashona. Elongitho lyoongumi nalyo oya yi pombanda miilongo 10, noyendji yaamboka taya longitha oongumi oyo aakiintu. Iilongo 13 oya tseyitha elongitho lyoongumi mokati kaalumentu. Cameroon, Tanzania na Uganda oya lopota kutya elongitho lyoongumi oli thike pamwe mokati kaakiintu naalumentu Unaids mu kwa li wo atengeneke kutya aantu oomiliona 33,4 muuyuni auhe oye na uuvu mboka.

Ya Ndakolo akunkilile aakwashigwana

$
0
0

Komushangi gomeni 

OMINISTELI yegameno tatekulu Penda Ya Ndakolo okwa alondodha oshigwana opo shiikaleke kokule nokukutha omathano gookamba dhopa­kwiita dhuuministeli wegameno moshilon­go ashihe. Okwa ti mboka nenge ngoka ta ka kwatwa ta thaneke ookamba nenge oondju­go dhaakwaita ota ka ungaungiwa naye.
Minister okwa li wo kutya ngoka taka kwatwa ta thaneke ookamba dhoka pwaana epitikilo lyuuministeli wegameno ota ka futithwa oshimaliwa shithike pomayovi omilongo mbali (N$20 000) nenge atulwe mondjeedhililo omimvo ntano nenge apewe omageelo agehe ngaka gaali.
Minister okwa li apopi dhika momutumba gopashigwana mEtiyali lyoshiwike shika.
“Otwa dhidhilike eindjipalo lyaakwashig­wana taya longitha uuthano uukwatimawi (uudrone uuthano hautuka mombanda wafa odhila ashike ohautuka popepi) tau tuka nokutulwa mookamba dhuuministeli, otwiitala kutya shika oshika oshanika os­hiponga kegameno lyoshilongo. Onkene uuministeli otau kunkilile opo omukalo nguka guhulithwepo mbala. Otatu indile wo aakwashigwana, iikundaneki opo yaakuthe omafano gookamba dhika dhopakwiita,” osho minister afatulula.
Okwati wo ha muntu akutha efano lyoshini­ma shili momake guuministeli wegamerno.
“Nonande otwa nongele onkandangala yasimana ndjoka iikundaneki yetu tayi dha­na, moka mwakwatelwa wo NBC, okugand­ja uuyelele moshigwana, oolopota kombin­ga yookamba dhopakwiita inadhi pumbwa oku nyanyangidhwa oshoka itadhi monika oowala kaaNamibia, otadhi monika wo nokwaamboka yena omadhilaadhilo ganika oshiponga kegameno lyoshilongo shetu.”
“Kashili muuwanawa waakwashigwana oku nyanyangidha uuyelele wakitakana wookamba dhopaukwiita.”


Etunda olya mona iiyemo oyindji omumvo gwayi

$
0
0

Ku Hileni Nebwaya

Oshikukunino shuunamapya, Etun­da, moshitopolwa ShaMusati okwa lopotwa sha mona iiyemo yopom­banda omumvo gwaziko.
Olopota yomiyalu dhoshimaliwa ndjoka ya li ya gandjwa kiikundaneki oshiwike sha ziko oyuulike kutya oshikunino osho tuu shika osha li sha mono oshimaliwa shoomil­iuna N$51 momvo gwoshimaliwa 2014/15. Oshikunino osh li wo sha ningi oshimaliwa shoomiliuna N$52 momvo gwoshimaliwa 2015/16. Shika osha li sha hololwa komuna­shipundi gwehanaganolyepangelo lyedhina AGRIBUSDEV, tate Abraham Nehemia pethimbo lyo uliko pambelewa lyonengene­ko thaneko poshigongi shokomumvo shoka sha li sha ningilwa mOngwediva oshiwike sha ziko.
“Omiyalu dhomvula djika odhuulike ekoko moshimaliwa miilongadhalwa yiipindi, uunene melanditho lyomapungu nosho wo miiyemo nomokweetapo oompito dhiilon­ga,” osho omusamane Nehemia ayelitha.
Ye okwa ti wo omayelekanitho ngoka gali ga nigwa kiikunino yilwe yepangelo ngaashi Sikondo na Shadikongoro oguulike iiyemo yili nawa yili pomiyalu dho N$332, 239 no N$870, 013.
Etunda olina uunene wuthike pohekta omathele gahamano (600) dhoka dha topol­wa pokati kaanafalama aanene nashona.
Epungu olyo thimba yina ongodhi kaana­falama aanene omanga iikwamboga ngaashi iihakautu, oomboga, oonyanga, omatanga gomakanuwa, nosho wo omambanana oha yi tewa komumvo kaanafalama aashona.
Etunda olina aanilonga ye li ethele nomi­longombali nahamano (126) omilongonta­no nane yomanilonga mbaka aalumentu omanga ye li omilongohetatu nagumwe (81) aakiintu.
Oku ya komeho, elalakanao dhingi yelelo momvo nguka oku kondopeka iilongadhal­wa yooproyeka dhoka dhili miilongo ngay­igneyi. Muka omwa kwatelwa nee ngashi oproyeka yedhina Musese yanaafalama aashona, na Uvhungu-vhungu, nemanith­olulu lyolugumbo lwoshikunino sholwishi shedhina Kalimbeza. Ota tu katsikila wo noshinakugwanithwa shokumanitha enene­peko lyiilonga yoshikunino Ndonga Line­na,’’ osho Nehemia ati.
Nande pwalongwa iilonga iiwanawa, ehangano ndika lyo AGRIBUSDEV oli li lya talela wo omaudhigu omanene ngaashi oshikukuta, Oshimaliwa oshi shona shoka ta shiyi iilonga yilwe yasimana yehangano, oonkulungu miikwaunamapya, nofuto yalonda yiikwankondo ngaashi olusheno, uuhoho nosho ofuto yetungo moka muna oombelewa dhehangano.

Ye li 7 000 ya kwatwa ku Malaria nuumvo

$
0
0

Ku Eliaser Ndeyanale

OMINISTELI yuundjolowele nonkalonawa omundoho­tola Bernard Haufiku mEti­yali lyoshiwike shika okwa lombwele egumbo lyopombanda lyopashigwana (National Assembly) kutya okuza mu January sigo omu Februali omumvo ogo tuu nguka aantu yeli omayovi ga heyali oya kwatwa koMalaria.
Oyendji yomaantu mboka ya kwatwa ku Malaria oyo miitopolwa ngaashi Kavango uuninginino na­Kavango uuzilo moka mwalopotwa nokuli kutya aantu ye li omayovi gane nomathele gahamano nomu­longo nayaheyali (4 617) ya kwatwa komukithi nguka omanga ye li omi­longo mbali (20) yomiitopolwa mbika iyali yaya nale konakupila.
Oshitopolwa sha Hangwena oshi li puutiyali, moka aantu ye li eyovi limwe ethele limwe nomilongo hetatu na yane (1 184) yakwatwa komukithi nguka.
Moshitopolwa sha Zambezi omukithi go Malaria ogwa kwata mo aantu yeli omathele gatano nomilon­go hetatu na yaali (582), ye li omathele gaali nomilongo ndatu na ya heyali moshitopolwa sha Musati oye li wo yakwatwa komukithi nguka hagu etwa koomwe.
Aantu ye li ethele limwe nomilongo omugoyi nahamano (196) oya kwatwa ku Malaria moshitopolwa sha Shi­koto, ye li 69 yoshitopolwa sha Shana nay wo oya kwatwa.
Moshitopolwa sha Otjozondjupa omwa kwatwa aantu ye li omilongo omugoyi naya heyali (97), oshitopol­wa sha Maheke omwakwatwa aantu ye li omulungo nogumwe (11) ompanga moshitopolwa sha Kunene mwakwat­wa aantu ye li 10 (omulongo).
“Opo tuye moshipala etaandelo lyo Malaria, uuministeli yuuhaku non­kalo nawa ota u pula oshimaliwa sha gwedhwapo montengenekothaneko yuuministeli opo tu gandje iipumbiwa yagwedhwapo kiitopolwa mbyoka yagumwa komukithi go Malaria,” osho minista afatula
Omundohotola Haufiku okwa lombwele wo egumbo lyopashigwa­na kutya uuministeli wuuhaku owa pumbwa iiyenditho oyindji unene tuu iihauto yoo 4×4 opo yi kalongithwe kaanambelewa yuundjolowele nosho wo kaapangi. Otati wo aapangi otaya ka yuga oontanda kiitopolwa hoka nokuningila aantu omakonaakono gomeendelelo noku gandja omak­watho gopaunamiti.
“Ooyene yomikunda nomalelo gopaitopolwa otaya ka kwathela oku ulikila aanambelewa yuundjolowele pomahala mpoka hapu gongala aantu oyendji.
“Ontengenekothaneko yoshimaliwa tashi kalongithwa pethimbo lyoshi­konga sho Malaria ogo oomiliuna mbali nomayovi ethele limwe nomi­longo ndatu nambali nomathele ga­hamano (N$2 132 600), uuministeli ota u kutha omiliuna yimwe moshike­tha shawo ompanga omiliuna yimwe nethele nomilongo ndatu nam­bali nomathele ga hamano (N$1 132 600) kwa tegelelwa yi ze ku­uministeli wemona.
“Iipumbiwa wo yimwe yapum­biwa pethimbo ndika ongaashi ootenda dhokupangela aavu, oniita yalukunku opo yafale aan­ambelewa kiitopolwa mbyoka yagumwa. Nashika ota shining­wa melongelokumwe nombelewa ya Prime Minister,” osho minista ahokolola.
Moshikonga shika ota mukak­watelwa woo aalongwa yokiipu­tudhilo yopombanda mboka taya ilongele uunamiti, aanambel­ewa yehangano lyuundjolowele (WHO), aaniilonga yehangano lya America lyedhina Clinton Health Access Initiative nosho aanambelewa yetanga lyegame­no.

Haufiku ta indile oshigwana shilwithe omukithi go Malaria

$
0
0

 Ku Eliaser Ndeyanale 

OMINISTA yuundjolowele nonkalo nawa yoshigwana omundohotola Bernard Haufiku ota indile kaaNa­mibia ayehe opo ya kuthe ombinga molu­godhi lokukeelela omukithi go Malaria opo kagutaandele.
Shoo ali apopitha iikundaneki mOvenduka mEtiyali lyoshiwike shika omundohotola Haufiku okwati kutya aantu yevulithe po momayovi gahamano (6 000) miitopolwa ya Kavango uunino, Kavango uuzilo, Zam­bezi nosho wo mOhangwena oya kwatwa komukithi nguka.
“Ekeelelo lyomukithi go Malaria nali kale oshinakugwanithwa shomuNamibia kehe ka shishi awike oshinakugwanithwa shu­uministeli wuuhaku. Inatu tegeni nande omukithi gutaatendele opo tu zeni moom­vugo. AaNamibia ayehe naya kuthe omb­inga miikonga yokuhwahwameka ekeelelo lyomukithi gwa Malaria.”
Oshiwike sha ziko onzo nkundana ndjika oya lopota kutya omukiithi nguka ogwa dhidhilikwa wo moshitopolwa sha Shana, Oshikoto, Omusati, Otjozondjupa, Oma­heke na Kunene.Moshitopolwa sha Zambezi omukithi go Malaria ogwa kwata mo aantu yeli omathele gatano nomilongo hetatu na yaali (582), ye li omathele gaali nomilongo ndatu na ya heyali moshitopolwa sha Musati oye li wo yakwatwa komukithi nguka hagu etwa koomwe.
Aantu ye li ethele limwe nomilongo omu­goyi nahamano (196) oya kwatwa ku Ma­laria moshitopolwa sha Shikoto, ye li 69 yoshitopolwa sha Shana nay wo oya kwatwa.
Moshitopolwa sha Otjozondjupa omwa kwatwa aantu ye li omilongo omugoyi naya heyali (97), oshitopolwa sha Maheke om­wakwatwa aantu ye li omulungo nogumwe (11) ompanga moshitopolwa sha Kunene mwakwat¬wa aantu ye li 10 (omulongo).
“Opo tuye moshipala etaandelo lyo Ma­laria, uuministeli yuuhaku non¬kalo nawa ota u pula oshimaliwa sha gwedhwapo montengenekothaneko yuuministeli opo tu gandje iipumbiwa yagwedhwapo kiitopolwa mbyoka yagumwa komukithi go Malaria,” osho minista afatula
Omundohotola Haufiku okwa li wo alombwele egumbo lyopashigwana oshi­wike sha ziko kutya uuministeli wuuhaku owa pumbwa iiyenditho oyindji unene tuu iihauto yoo 4×4 opo yi kalongithwe kaan­ambelewa yuundjolowele nosho wo kaapan­gi. Otati wo aapangi otaya ka yuga oontanda kiitopolwa hoka nokuningila aantu omako­naakono gomeendelelo noku gandja omak­watho gopaunamiti. “Ooyene yomikunda nomalelo gopaitopolwa otaya ka kwathela oku ulikila aanambelewa yuundjolowele pomahala mpoka hapu gongala aantu oy­endji.
“Ontengenekothaneko yoshimaliwa tashi kalongithwa pethimbo lyoshikonga sho Ma­laria ogo oomiliuna mbali nomayovi ethele limwe nomi¬longo ndatu nambali no­mathele gahamano (N$2 132 600), uuminis­teli ota u kutha omiliuna yimwe moshiketha shawo ompanga omiliuna yimwe nethele nomilongo ndatu nam¬bali nomathele ga hamano (N$1 132 600) kwa tegelelwa yi ze ku-uministeli wemona.
“Iipumbiwa wo yimwe yapumbiwa pethim­bo ndika ongaashi ootenda dhokupangela aavu, oniita yalukunku opo yafale aan-ambelewa kiitopolwa mbyoka yagumwa. Nashika ota shiningwa melongelokumwe nombelewa ya Prime Minister,” osho mini­sta ahokolola.Moshikonga shika ota mu­kakwatelwa woo aalongwa yokiipu-tudhilo yopombanda mboka taya ilongele uunamiti, aanambel-ewa yehangano lyuundjolowele (WHO), aaniilonga yehangano lya America lyedhina Clinton Health Access Initiative nosho aanambelewa yetanga lyegameno

Geingob ta indile aaNamibia ya hangane mesiku lyemanguluko

$
0
0

liaser Ndeyanale

OMUPRESIDENT Hage Geingob mEtitatu okwa endulula ishewe eindilo lye koshigwana opo shi kale kumwe nokutunga oshilongo muukumwe, wumwe nokweekelahi kokule uuk­wamuhoko, Geingob okwa popi dhika pethimbo lyedhimbuluko lyesiku lyemanguluko oshikando oshiti 27 ndyoka lya li lya dhanen­wa mo Rundu moshitopolwa sha Kavango West.
Unene tuu moshinima shelon­gelokumwe, pwaana oku tala kutya nguka okwa za momuhoko guni, omulumentu nenge omukiintu.
okwa popi wo kutya ongun­du Swapo oyo ya hanganeka nokuhwahwameka opo aaNa­mibia ya kuthe ombinga mekond­jelomanguluko lyoshilongo noku kuthako evi kepangelo lyaatiligane, onknene Swapo ke li ompinge naaNamibia ya kale yena uum­wene wevi.
“Unene tuu moshinima shelon­gelokumwe, pwaana oku tala kutya nguka okwa za momuhoko guni, omulumentu nenge omukiintu.
Okwa ti pethimbo lyekondjelo­manguluko aaNamibia oya li kum­we mokukondjela emanguluko ly­oshilongo nopwaana ngoka ta pula mukwawo kutya ogwezimo lini noshowo omuhoko gwe ogunipo.
Okwa dhimbulutha oshigwana kutya eshongo lya taalela oshilongo olyo okuyanda oku yalula aantu shiikwatelela komuhoko gwawo. Okwa ti osha simana opo omuntu kehe a kale eshi kutya ye oshilyo shoshigwana shimwe oshiNamib­ia.
“Otuna omukumo nehalo oku ya mo olunyala moshikumungu shevi sho osho tatu popi kutya otwa pumbwa oku talulula omukalo go kulanditha evi kwaamboka yahala okulanditha evi kaamboka yahala oku li landa“Willing buyer, Willing seller” ngoka twa li twa tula mii­longa opo twiiyuthe kokatokolitho kiigwana yahanga ko 435. Konima yomimvo omilongo mbali na heyali (27) otwa li twa mono kutya omukalo nguka ota gu ende kasho­na no itagu etitha iiyimati mbyoka ya halika kaaNamibia.
“Thika otashiti kutya otuna oku tala kekotampango ndyoka lya piti­ka oku kutha ko evi kumboka yeli na pamukalo goku li landa oshowo oku tala kombinga yaakwiilongo mboka yena omavi moshilongo shetu unene tuu mboka ya ya thi­gapo omavi ngoka.
“Otwa tokola wo oku ya komeho noku kokeka eliko lyoshilongo no ku kaleka po ombili,” osho omu­presidende a fatulula.
Sho tatu popi Ondungethaneko yuuwanawa ya Harambee no­showo ombili moshilongo, inayi pumbwa okushekwa ashike nayi ta likeko ongonkambadhala oku kalekapo uukumwe maaNamibia ayehe.
“Ohandi kumwa uuna nda tala aaNamibia yam­we mboka ya hala epan­gelo li ndope moonkam­badhala dhalyo.
“Otu shishi nawa kutya konima yomimvo omi­longo mbali na heyali os­hilongo shetu osha taalela natango omashongo ogendji uunene tuu gonkalonawa yaaNamibia.
Oshinima oshikwawo shoka tu na okudhimbulukwa mekondjitho lyoluhepo osho okugandja evi,” Geingob ta ti.
Geingob okwa ti evi olyo os­hilongitho shi na oonkondo men­kondopeko lyaantu, eyambulopo netungopo lyeliko nosho wo elethekopo lyoluhepo.
Tatekulu Geingob okwa ti ota shambukwa ngele aantu oya tula uukuni kumwe, payiyambo, noku­wayimina epangelo mokulwitha oluhepo moshilongo.
tatekulu Geingob okwa gwedha po wo kutya shika osha pumbwa elunduluko meuvoko lyaantu moshilongo, ta ti oompangela adhihe otadhi ka longa ashike nge­le aantu oya lundulula oonkalelo dhawo.

The Dogg alombwelwa kompangu afute Gazza

$
0
0

Komushangi gomeni

OMPANGU yo pombanda mOvenduka oya lombwele omu­hikingalo Martin Morocky at­seyika nawa nedhina “The Dogg” opo afute muhiki goongalo dho kwaito La­zarus Shiimi atseyika nawa nedhina Gazza oodolla omayovi omathelegaali (N$200 000).
Ahehe yaali oya tindi okupoya kutya otaya futilathana shike.
Omikanda dha za kompangu otadhi ulike kutya ehangano lyoongalo lya Gaz­za lyedhina GMP (Gazza Music Pro­ductions) olya fala ehangano lyoonga­lo lya The Dogg (Mshasho) kompangu yopombanda hoka aahikingalo mbaka yaali ya uvathana po yafutathane pondje yompangu.
The Dogg okwa li alombwelwa kom­pangu yo pombanda akale ha futu Gazza oodolla omayovi omilongo ntano naga heyali nomathele gane nomilongo omu­goyi nomugoyi (N$57 499) omwedhi kehe okuza kehulilo lyomwedhi Apilili sigo omu Juli.
Omikanda otadhi holola wo kutya ngele The Dogg okwa ndopa okufuta oshimaliwa shoka mule wethimbo ndyo­ka a pewa ota ka gwedhelwa ko oopeles­enda omilongo mbali onge egeelo ngele andopa okufuta oshimaliwa shoka okuza momasiku 22 Novomba 2016 sho oshi nima shika shali sha falwa kompangu.
Sho apulwa kutya oya ningathana shi­ke The Dogg okwati. “Itandi ti kosha pethimbo ndika.”
Ompanga Gazza ina vula okutya kosha oshoka omgodhi ye yopeke oyakala ya dhima okuza oshiwike sha ziko.
Mompangu Gazza okwa li a kalelwa po komutseyiveta Dirk Conradie ompanga The Dogg a li a kalewapo komutseyiveta Sisa Namandje.
Pokati kookuume mbaka yaali omp­wakala oontamanana omimvo dhapiti. Oontamanana dhika odha tameke sho GMP a li ayi meuvathano nomuhikinga­lo omwiilongi ngoka takuti okwa kalako ashike kehangano ethimbo ehupi nokwa joina ehangano lyo Mshasho.
Oontamanana odha kindji wo sho aa­hikingalo mbaka yoongalo dho Kwaito ya tameke okuhika oongalo dhawo kohi yomadhina Mshasho no GMP.
Aahikingalo mbaka yaali oya li ya monika taya dhana oongalo pamwe uunene tuu pethimbo lyomahogololo go pashigwana gomumvo 2014.

Viewing all 184 articles
Browse latest View live