Ku Hileni Nembwaya
KOMISALA gopolisi ya Namibia e li moshipundi shevululuko tatekulu Nghiyalasha Elisa Haulyondjaba oti ipe oombedhi sho a li aniwa akengelelwa nokuyugwa iimaliwa ye ongo nakulwa omukulu komulandithi gwiimuna.
Tatekulu Haulyondjaba (77) gumwe go mookonda dhetanga lyokakulumbwati lyo PLAN, okwa li uulikwa onga komisala gopolisi miitopolwa yokonooli.
Oombapila dha za koshikondo shoonakulwa aakulu dhiniwe konzonkundana ndjika, odha u like kutya oshimaliwa shoodola N$141 200 osha li shatulwa mokambo komapunguliko goombanga yehangano lyedhina Ndahafa Livestock CC momasiku 13 Maalitsa 2014 yokulanda iimuna dhoporyeka ya tatekulu Haulyondjaba.
Ashike omulandithi gwiimuna ngoka atseyika ashike nedhina Ndahafa ina gwanitha po euvaneko lye ndyoka a li a ningi.
Tatekulu Haulyondjoba okwa lombwele oshifokundaneki shika kutya Ndahafa okwa li azimine kutya ote mu etele oongombe hetatu ashike okwa kanitha ekwatathano naye oshikondo shoonakulwa aakulu osha li sha futu oshimaliwa shoka kokambo komayalulo ge gombaanga.
“Onda li nda kambadhala mpoka tandi vulu opo ndi kwatathane na Ndahafa ndele kemanya kuza wo otsi. Sho tandi mudhengele ongodhi, oha ulandje nayi nenge ota dhimiko kongodhi ye. Kandishi kutya nandi ninge ngiini, ishewe wo noshikondo shoonakulwa aakulu osha etha oshinima shika. onda hala oku galulilwa oshimaliwa shandje opo ndi ye komeho noporyeka yandje nenge Ndahafa na ungaungi we naye,” osho tatekulu Haulyondjaba afatulula.
Sho apulwa atyeko sha Ndahafa okwa ti tatekulu Haulyondjaba ota kakeke edhina lye noohapu dha fele.
“Ota fundju. Okwa li apulandje opo ndimuningele okoteishina (quotation) yiimuna mbyoka ahala opo eyi fale koshikondo shoonakulwa aakulu, osho nda ningi nuuministeli owa li wa pulandje opo ndi fale oongombe dhoka a li tapula, ashike omanga inandi dhi thikitha tatekulu Haulyondjaba okwa li a galula omadhilaadhilo ge tati nandi galule iimaliwa ye, ngame onda li nda tindi naashika osho nee sha li sha eta oontamanana pokati ketu naye,” osho Ndahafa ahokolola.
Ndahafa okwa ti wo kutya ngashiingeyi oongombe dhoka odha sa komukithi gwekondo nelaka nashika okwa li wo eshi tseyithile oshikondo shoonakulwa aakulu.
“Oongombe odha li dha landwa pethimbo ewinayi sho omukithi gwekondo nelaka gwa li gwa dhidhilikwa monooli. Odna li owala tandi ti pamwe ooshikondo shoonakulwa aakulu otashi pendje ishewe oshimaliwa sho nda li nda kanitha oongombe dhandje. Kanda li ndina nkene. Haulyondjaba okwa mana po ethimbo lyandje nokuninga ookoteshina no konima ta ka etha oporyeka ye. Onda kanitha oshindji omo lwe. okwa kala ta thiminike ndje ethimbo ele tati nandi mu shunine oshimaliwa she ashike onda tindi oshoka oshi li kondje yoveta. Oonakulwa aakulu inaya uthilwa oku pewa iimyaliwa ooporyeka pomake ashike Haulyondjaba okwa li hala oku kotokela oshikondo shoonakulwa aakulu.
”Okwa li aningile ndje oshipotha ashike konima okwe shi kutha mo. Onda zi mine oku shunitha oshimaliwa kuuministeli shampa oongombe dhandje dha hupu muulumbu. Onda hala wo ethe oku kakeka ethina lyandje,” osho Ndahafa ahokolola.
Amushanga takalalele moshikondo shoonakulwa aakulu omusamane Hopelong Ipinge okwa li ape Ndahafa ombapila ndjoka ya li yemu londodha opo ehangano lye lishunithe iimaliwa koshiketha yuuminisiteli woonakulwa aakulu manga omasiku omulongo nagatano gaOkotomba omvula ya ziko inaagapita .
Omusamane Edson Haufiku ngoka e li omupopiliko guuminisiteli owo tuu mbuka okwa ti tatekulu Haulyondjaba na kwatathana noombelewa dhoonakulwa aakulu dhoka dhili popepi naye opo athikithe enyenyeto lye.
Tatekulu Haulyondjaba moontamanana nomulandithi gwiimuna
Kandowa ota kala mombelewa nande pena omapopyo ita iyuutha komalandulathano
Ku Hileni Nembwaya
Elelo lyoshitopolwa shaMusati olya tokola opo li kaleke omunambelewa omukuluntu mondolopa yaKalongo, omusamane Armandus Kandowa ngoka kwa loptwa ita iyuutha komalandulathano gombelewa noku gandja evi kaashili pampango.
Elelo lyoshitopolwa osho tuu shika oli li lya totapo okakomitiye(Committee) opo ka konakone omanyenyeto gaakalimo yomoKalongo ngoka ga li ga gandjwa kelelo.
Omusamane Kandowa okuli ta fekelwa alanditha iikokola yevi kondando yoshimaliwa omayovi omilongohamano sigo opo ndando omayovi ethele limwe nomilongo mbali nantano mbyoka ayihe atula mondjato ye.
Omunashipundi gwelelo omusamane Modestus Amutse okwa ti ontokolwa oya li ya ningwa opo Kandowa kaakuthwe mombelewa molwo iizemo yomakonakono mbyoka yaapo.
“Kondowa oku li natango mombelewa ye ina tulwa pevi natango sho nduuvite. Omakonakono moshinima shika ina gapwa natango no ndili nda gandja elombwelo kokakomitiye ka ninge ekonakono miiningwanima yesiku nesiku yomondolopa yakalongo. Ondili nda tegelela olopota yiizemo pehulilo lyoshiwike shika nenge oshiwike ta shiya,” osho omusamane Amutse ati.
Amutse okwa li agwedhako ta ti elelo oku pitila momakumagidho goshikondo shomilandu dhopambelewa ota li vulu owala oku tokola okukalamweno kwiilonga kwa Kandowa uuna olopota yomiyalu ya manithwa.
Okwa ti okakomitiye ota ka konakona oshipotha shikokola yevi yomwaalu omulongo nahetatu mbyoka yili ya gandjwa koohandimwe mboka yena oonkondo molwekwatathano lyawo lyopapolitika, nomomukalo inaagu yela nawa gokulanditha iikokola oyo tuu mbika kaantu ya yooloka mbyoka ya popiwa momanyenyeto galwe.
“Olopota yomiyalu oya yela paife shivulithe nale maala otuna iinima yilwe ya pumbwa okuyelithwa. Iizemo ota yi vulu okweeta omunambelewa Kandowa akale a tuminwa kehala lyiilonga palwe shikwatelela kuuhwepo wo lopota,” osho omusamane Amutse ayelitha.
Omusamane Amutse oku li alondodha aakalimo yaKalongo opo ya kale yena etegelelo omanga omakonakono geli miilonga.
Sho apulwa atyekosha koshinima shika,Omusamane Kondowa okwa ti ombelewa ye oyeegulukila omakakonakono goludhi kehe shaahi ye kena shoka ta holeke.
“Ombelewa yandje oya egulukila omakonakono goludhi kehe nondili nda hiya ombelewa yokakomitiye kokuungaunga nuulingilingi opo ka ninge olopota yomiyalu mombelewa yandje,” osho omusamane Kandowa ati.
Omusitagongalo iindile kompangu iifutilemo opo ashiwe aka tonatele eengeshefa dhe
KuHileni Nembwaya
OMUSITAGONGALO gwa Evangelical Mennonite Brethren Church in Namibia, omusamanne Pedro Marcelino Moussongela gwomivo omilongo ntano nantano okwa li iindile ompangu yaMagistrate moNdangwa opo yimupe ompito avule iifutilemo shaashi ye okwi itaala kutya iipotha mbyoka ta pangulilwa omitotolombo ashike edhiningilwa.
Ngayingeyi oku eli miikaha yomiyadhashinana nokuli ataalela iipotha yithike pu ihamano mbyoka mwakatelwa ekwatonkonga.
Moussongela ngoka eli omukwashigwana gwaCongo okwa li aholoka mompangu pakathimbo komeho gomupanguli Jurina Hochobes moMaandaha.
Omukalelipo gwepangelo, Dollien // Gowases okwa lombwele ompangu kutya yo oyeli natango ompinge neyindilo lyeyifutilemo lya Moussongela, molwuumbanda mboka kutya Moussongela ota shi vulika aka piyaganeke eembangi dhepangelo nenge aka longe wo natango iimbuluma yafathana uuna ayi kondje.
//Gowases natango okwati kutya epangelo olina uumbanda kutya Moussongela ota vulu okuya ontunku, shoka tashi kala afa ali owala momake gomiyadhashinana manga omakoknakono moshinima shika gali geli miilonga.
Omukalelipo gwepangelo okwa londodha ompangu opo yitale uunene woshipotha shika uuna ta yi ningi etokolo lyawo.
Nando ngawo Moussongela, ngoka tati okuli ena onzapo ndjoka yashigako melongo, okwa tseyithile ompangu kutya ye okwitaala kena ndjo miipotha ayihe shaashi iipotha yimwe omitotolombo askike edhi ningilwa kuyalwe mboka yena ondumbo.
“Iipotha ayihe kayina uushili, ondili ndiilongekidha okuthikama mompangu miipotha ayihe mbika ihamano nondishi kutya ota ndiyi vena. Ondina omidhi omile moNamibia. Muno omo maandjetu nokandina ehalo lyasha lyokuya ontunku. Kandina naamboka inaahala ndi pewe ompito yokwifutilamo shaashi ondi shishi kutya oshigwana osha pumbwandje natango. Otandi indile ompangu opo yipendje ompito ndifutilemo notandi gana kutya iteyi ontuku,” osho ayelitha
Moussongela natango okwa lombwele ompangu kutya okwaahepo kwe poosikola dhe dhopaumwene ndatu dhoka dhili mondolopa yaOngwediva, Ongenga nOmafo oshili shedhi tula muudhingu mbyoka weeta opo dhi pate shaashi okulonga nokwiilonga kakupowe.
Moussongela okwati oku kala kwe miikaha yomiyadhashinana, Ominisiteli yelongo oyi li ya hulithapo omakwatho gayo keesikola odho tuu dhika.
“Opuna ompumbwe yokulonga iilongadhalwa yagwedhwapo nondondo yelongo lyosekundo oya sapo. Eyilongo nootundi dhokomatango kadhipowe shaashi ongame awike nda li tesile oshimpwiyu osikola. Osikola yandje oyo onene yashigako monooli nondili ongame gwotango monooli ayihe okumona onzapo ndjoka yashigako melongo,” osho Moussongela ati.
Moussongela natongo okwiindile kompangu yimu mangulule opo aka sile oshimpwiyu ezimo lye shaashi oye omusilishimpwiyu gwaanona ye mboka yaheyali noyeli mosikola natango.
Okwa ti aanona ye yatano oyeli keilongo lyawo kuAmerica omanga yaali omo yeli moshilongo.
Okwa tseyithile ompangu kutya oku li iilongekidha okwiifutilamo omayovi omulongo.
Omahokololo geifutilemo otaga tsikile.
Moussongela ota kalelwapo ku Tuwilika Shailemo okuza ku Inonge Mainga Attorneys.
Okanona ka kwatwa koonkondo ku hekulu
Ku Hileni Nembwaya
OPOLOSI moshitopolwa shaShikoto oyi li tayi konaakona oshipotha shekwatonkonga lyokanona komondondo ontitatu ko penongelo lyedhina Twapandula Junior Primary School hoka ka li aniwa ka kwatwa okoonkondo ku hekulu.
Omukonaakoni gwiimbuluma moshitopolwa shaShikoto komanda gopevi commissiona Naomi Katjiua okwa hokololele oshifokundaneki shika kutya omufekelwa omunamimvo 44 oha tumu okanona haka ke mu etele iikulya kondunda ye yoku lala noku ka kwata koonkondo lwiikando yi vulithe pushimwe.
Ota ku popiwa kutya omufekelwa gwedhina Wilson Haiduwa okwa kala noku kwata okanona hoka koonkondo mondunda ye yokulala lwiikando oyindji.
Haiduwa okwa li a holoka mompangu yaMagistrate gwaShomeya moshiwike shika.
Oshiningwanima ishewe shilwe okanona kamwe oka li ka kwatwa koonkondo komumati ta ku fekelwa kutya ogo puushiinda.
Ota ku hokololwa kutya oshiningwanima shika osha li sha ningwa pokati kotundi ondatu none yomutenya mEtihamano lya ziko kolukanda lwedhina Kivuki land mOshomeya.
Meme Kutjiua okwa lombwele onzonkundana ndjika kutya omufekelwa omunamivo 16 okwa li anu iikolitha shapitilila pethimbo a li a kwata okanona koonkondo.
Omufekelwa ngoka atseyika nawa nethina Tangeni oku li omunasikola poseko ya Tumeb nokuli mondondo ontimulongo.
Moshiningwanima ishewe shimwe opolisi yaShikoto oya lopota oshiningwanima shehingo nuuhasha, sho omuhingi goshihauto sho Toyota 4×4 shuuMinisteli wiilonga sha li sha thigi po ondjila nokukondama.
Meme Katjiua okwati oshi auto osha li shathigipo ondjila noku idhenga moonndunda dhomanwino dhili mbali moka mu yimwe mwa li mwa adhika omuntu ta ku hokololwa kutya okwa li amonithwa oshiponga.
Vistorina Nelago omunamimvo omilongo ndatu nambali ngoka a li monene oshiponga mokandunda komanwino ota ku ti oku li ta ti pohwepo moshipangelo shaNandjokwe nonkalo ye oya hwepopala.
Omuhingi goshihauto Salomon Shikongo omunamivo omilongo mbali nahetatu nomufaalelwa moshihauto shoka Jackson Kayoko gomimvo omulongo nomugoyi ayehe oyaali oya mona oshiponga kashushuka no ya li wo ya falwa ko sh ipange l o shaNandjokwe opo ya ka mone ekwatho lyo paunamiti.
Oshikumungu sha Kandowa tashi pwikinwa nena
KuHilene Nembwaya
OKUKALAMIILONGA komunambelewa omukuluntu moshikandjo shaKalongo omusamane Armandus Kandowa ngoka eli ta fekelwa nokulungs nookwitapula miilonga ye mwakwatelwa okulanditha iikokokla yevi inaakuyela nawa otayi gandjwa otaku gandjwa kelelo lyoShitopolwa shaOmusati nena, osho oshifo kundaneki shika sha tseyithilwa.
Oshinima shika osha li sha kolekwa komunashipundi gwelelo, omusamane Modestus Amutse shalandula ehulithepo lyomakonakono momafekelo gaKandowa.
Kandowa pankantu mpaka ota fekelwa alanditha iikokola yevi kondando yithike pomayovi omilngo hamano sigo omayovi ethele limwe nomilongo mbali nantano molwuwanawa we mwene. Okakamitiye natango ota ka konakona iipotha yiikokola omulongo nahetatu yagandjwa koohaandimwe mboka yena ekwatathano lyopapolitika nomikalo dhilwe inaadhiyela dhomalinditho iikokola oyo tuu mbika kuyalwe yaayoloka mboka ya tumbulwa momanyenyeto.
Etokolo olya li lya ningwa omwedhi gwazako opo Kandowa kaa kuthwe mombelewa omanga iizemo y oma k o n a k o n o yaapo.
Elelelo lyoshitopolwa meemwedhi dhaziko olya li l tokala oku totapo okakamitiye ka tale momapulo gaakalimo yomoKalongo konima yomaingongoto ogendji ngoka ga li ga lopotwa kolata yelelo.
“Okakomitiye okwa tegelelwa k aka gandje pambelewa olopota ndjoka ka mona po. Ashike ngashiingeyi itandi vulu oku ya mule sigo uuna ndoka okakomitiye ka gandja olopotaya ko kelelo wiliki lyoshitopolwa sha Musati oshoka sigo opaife inandi tseya ngele aakonaakoni oya popya tuu na Kandowa pethimbo lyomakonaakono,” osho Amutse ahokolola.
Sho apulwa kombinga yomakonaakono mOmaandaha goshiwike shika Kandowa okwati kwa kumwa sho uvite kiikundaneki kutya ota finyaafinywa kelelo lyaMusati, oshoka ina tseyithilwa kutya ota konaakonwa.
“Inandi mona nande omuntu aza kelelo lyoshitopolwa nenge aakonaakoni mombelewa yandje. Pamwe oya pulaapula aakalimo yo mehala ndika. Ka shili wo mondjila uuna elelo lyoshitopolwa ta li tseyithile iikundaneki kutya otandi konaakunwa ngame inandi tseyithilwa,” osho Kandowa a fatulula
Kandowa okwa kala noku shangwa miifokundaneki takuti okwa gandja omahala gomavi kookuume ke no shoo kaapambele ye.
Omweedhi gwa ziko Elelo lyoshitopolwa sha Omusati li lya totopo okakomitiye(Committee) opo ka ko¬nakone omanyenyeto gaakalimo yomoKa¬longo ngoka ga li ga gandjwa kelelo.
Pethimbo ndyoka omunashipundi gwelelo omusamane Modestus Amutse okwa ti ontokolwa oya li ya ningwa opo Kandowa kaakuthwe mom¬belewa molwo iizemo yomakonakono mbyoka yaapo.
Aanamibia yethike pomiliyona yimwe kaayena uushayishe
Komushangi gwomeni
EHANGANO ha li ungaunga niipambele yomudhingoloko, lyedhina WaterAid olya holola kutya aakalimo yomwaalu guthike pomiliyona yimwe (1 000 000), oha yi ikwathelele puuyelele uuna ta yayi kiihwa shaashi moshilongo okwa konekwa muna ompumbwe yuushayishe.
Osha li wo sha hololwa kutya aakalimo yethike pomwaalu guthike pomayovi omathele omugoyi (900 000) ngoka tagu yelekwa noopelesenda omilongone nantano (45.5%) dhaakalimo yomoshilongo, mboka yeli moondolopa eenene noshona oha yiiyadha yaana nkene uuna yapumbwa okuya kiihwa nohaye shiningile ashike puuyelele nenge yalongithe omafwagafwaga ngoka haya ekelehi ashike kehe pamwe uuna ya mana.
Olopota yinasha nembomboloko lyaantu okuya keendolopa oya holola kutya onkalo yuundjolowele muuyuni omukundu gwa ninga omudhigu nookondo shaashi ota ku tiwa etatamwaalu lyaakalimo yomuuyini ota li kaza meendolopa momvo omayovi gaali nomilongo ntano (2050). Nuumvo ndjika oshilongadhalwa oshali kohi yetumwalaka ‘ Onkalo yuushayishe womuuyuni’ shoka shinasha nuundjolowele nonkalonawa yokukalamwenyo kwaantu.
Oshilongo Namibia oshili ponkatu ontihamo (6) muuyuuni nosho wo osho oshilongo muumbugantu wenenevi Afrika shina aakalimo yomumbashu mboka ye li monkalamwenyo yaana egameno nokayena uushayishe wawo wopaumwene. Oshilongo Namibia oshina embomboloko lyalonda noonkondo lyakwashigwana ta ya zi kiitopolwa yokuushayi yuuka keendolopa nando ongaano eendolopa odhili inaadhi ilongekidhila omukundu nguka gwakaalimo ta ya thiki noshigwana shokomongula shoka ta shi pulumuthwa esiku nesiku meendolopa odho tuu dhika.
Olopota oya uulika kutya oshilongo Namibia osho shimwe shomilongo mbyoka ya gwila kokule noyili konima uuna taku popiwa ethiko lyaakalimo yamo nuudjolowele mboka wa pumbiwa meendolopa. Olopota ota yi ti natango uumbangi ota wu uulike kutya omasiku gokulonga ngoka haga kanithwa molwo ompumbwe yuundjolowele oga kotha eliko lyuuyuni oshimaliwa shithike po US$ 4 billion kehe omumvo. Ongushi miilonga ndjoka ha yi kanithwa molwo uuwehame mboka ha wu etwa kompumbwe yuundjolowele nonkalo yanayipala ota ku tengenekwa ha yi kotha iilongo muuyuni oshindji uunene.
Opumbwe yuundjolowele oya kotha eliko lyuuyuni oshimaliwa shithike po US$ 222.9 billion momvo omayovi gaali nomulongo nantano (2015), okuza pevi noshimaliwa shithike po US$182.5 billion momvo omayovi gaali nomulongo (2010), shoka tashi holola elondo lyoshimaliwa osho tuu shika nopelesenda omilongo mba nambali (22%) mule womimvo ntano adhike.
Onda pepelelwa-Shimbulu
KuHileni Nembwaya
Ngoka ali nale mayola gwaShakati, meme Katrina Shimbulu okwa lombwele oshifokundaneki shika kutya ye kena nando iikonena yasha nomuntu shinasha nokuza kwe miilonga yuumayola, tati wo kutya ngashiingeyi oku na ethimbo lyagwana nawa okuninga iinakugwanitwa ye yopaumwene.
Meme Shimbulu okwa li akuthwa pondondo ye onga mayola nokuningwa ashike oshilyo sholata yelelo lyondolopa yaShakati konima yamahogololo goomayola melelo lyondolopa yaShakati, ngashi wo sha li shaningwa miilando ayihe moshilongo omweedhi nguka.
Meme Shimbulu okwa li apingenwapo komusamane Angelius Iyambo.
“Ondi li nduuvite kutya elelelo olya ninga shoka lyuuvite shili muuwanawa woshigwana. It ndi vulu oku kondjela uumayola shaashi kehe shimwe osha ningwa mondjila, ondi li nda pepelelwa paife nonda manguluka oku ninga iiniama yandje yopaumwene. Onda nyanyukilwa iizemo, “ osho meme Shimbulu ayelitha.
Oku li ati natango konima yuule wethimbo lyeemwedhi omulongo nambali (12) onga mayola osha li omutengi omudhigu shaashsi okwa kala iha kotha omausiku ogendji noonkondo omanga akala nokwiipyakidhila niipwiyu yoshigwana.
“Edhina lyandje olya kala nokunyatekwa molwo omatompelo gapuka. Onda kala nokuulwa omadhina nokuyelika koohandimwe pwaana omatompelo gasha. Ka yali iilonga iipu nando maala ondi li nda pendula kehe shimwe,” osho meme Shimbulu ati .
Okwa li natango wo iindile aakalimo ya ihumbate nawa nokutsikila nelongelokumwe lyawo namayola omupe.
“Ota ndi tsikile nokulongelakumwe noshigwana ndele natu peni mayola omupe alonge iilonga ye menyanyu. Natu mu yambidhidheni mpoka apumbwa omayambidhidho nokuninga ondolopa yaShakati dhongi natango,” osho ati.
Kuyele nuumvo meme Shimbulu okwa li a fekelwa kutya okwa ilikolele oshimaliwa shithike po N$30 000 momalweendo ge na sha niilonga ta ku hokololwa wo kutya oshimaliwa shimwe shoka a li apewa kelelo lyoshilando ka li ena aniwa okushi pewa oshoka okwa li afaula oku kala kiinyangadhalwa yilwe.
Konima okomisi yokulwitha iimbuluma oya li ya lombwele meme Shimbulu opo a galule oshimaliwa shoka a li iilikolele kashili pauyuuki ashike meme Shimbulu okwa ti sho akala nokufuta oshimaliwa shoka osha li onkambadhala kutya okuna ondjo.
Meme Shimbulu okwa li wo ta fofotolwa kutya okwa li adhana onkandangala opo omunangeshefa go monooli tate Erastus “Chicco” Shapumba apewe evi.
Ngashingeyi meme Shimbulu oku li kansela melelo lyondolopa yaShakati ashike oshipundi shuumayola keshina we, ashike ota kala omupresidede gwehangano lyomalelo goondolopa moshilongo, oshikako she otashi ka thika pehulilo mo 2020.
Meme Ndamonghenda Hamunyela natango oye omupeha mayola goshilando pangelo shaShakati, ompanga Gabriel Kamwanka oye omunashipundi gokomitiye yokuninga omatokolo mondoolopa yaShakati.
Ompanga meme Loise Shivolo ayelwa sho aningi oshilyo sho komitiye yokuninga omatokolo melelo lyoshilando shashakati.
Meme Eunice tauvaneke okukwathela aakadhona uuna yeli komathimbo
Komushangi gomeni
AMUSHANGA gwewawa lyoomeme mo SWAPO meme Eucine Iipinge okwa uvaneke kutya ewawa lyoomeme mo Swapo ota li ka kwathela aakadhona aanasikola ye li mompumbwe uunima wokwiikwathela uuna ye li komathimbo.
Okwati ota kambadhala opo uukadhona wu li moosikola mboka kauvula oku landa uunima wo komathimbo u kale ha u gandjwa oshali.
“Onda nongele kutya uunona mboka kauvula oku landa uunima yo komathimbo olundji ohau faula ootundi uuna ta u yi komathimbo. Uunona mbuka ohau shuna owala kootundi dhawo uuna wamana omathimbo gawo, nashika otashi yi iilongadhalwa way o yoskola moshipala,” osho meme Iipinge a lombwele oshifo kundaneki shika.
Mu Okomba nuumvo oomeme yamwe mboka ye li iilyo yegumbo lyotango lyopashigwana oya li ya tindi nokuya moshipala oonkundathana kutya epangelo nali gandje uunima yo komathimbo kaanasikola aakadhona mboka kaya vula okwiilandela yoyene uunima wokulongitha uuna ye li komathimbo.
Oomeme mbaka oya ti oya sa ohoni oonkundathana oshinima shoka momutumba gopashigwana. Onkundathana odha li dha etwa komuleli gongundu yo DTA omusamane McHenry Venaani.
Meme Iipinge okwa li a hogololwa onge amushanga gwewawa lyoomeme mo Swapo oshiwike koshigongi nenge tutye mokongresa ndjoka ya li ko Keetmanshoop. Meme Iipinge okwa dhenge mo meme Petrina Haingura nomawi 249, meme Haingura okwa mono omawi ge li 223 ompanga meme Slyvia Kandanga-Shetekela amona omawi ge li 80.
Meme Iipinge okwa li a hogololwa lotango tango onge amushanga gwewawa ndika pethimbo lyokongresa ndjoka ya li mOngwediva mu Desemba omumvo 2001.Pethimbo ndyoka meme Iipinge okwa pingena po nakusa Erica Ramakhutla. Shaetonhodi okwa li a hogololwa a ninge omupeha gwa meme Iipinge.
Omukiintu aponokelwa nekatana kumwene
Komushangi gomeni
OMUKIINTU gomimvo omilongo ne nane (44) noku li omukalimo go molukanda lwa Owambo Location (Vambo lokkasi) mOvenduka okwa li adhengwa noonkondo nokutetwa nekatana moshipala no kokayako komusamane gwe ngoka akala naye uule womimvo ndatu ngashiingeyi.
Meme Julietha Mahange okwa li oponokelwa komusamane gwe ngoka takuti ohe mu monitha iihuna noonkondo mEtitatu lyoshiwike shaziko, aapopepi naye otaya hokolola kutya mpanga ina ponokelwa nakalikeelelwa komusamane gwe ngoka ta ku tiwa nokuli okwa zi kondingosho pethimbo lyoshiponokela, omusamane okwa li apatulula oradio mule mpanga ine mu ponokela.
Omumwayina kadhona gwa meme Mahenge gwedhina Sheya okwa lombwele oshifokundaneki shuka kutya okwa li a lombwele meme Mahenge kutya oshiwanawa ngele nakumuponokela nekatana ina galukila ko we kegumbo lya wo, ashike meme Mahenge okwe mu yamukula aniwa kutya otayi nduno peni ngele ita galukile kegumbo.
Ashiinda na meme Mahenge oye mu lombwele opo a topoke nomulumentu nguka oshoka ote muhepeke palutu, paliko nopamadhilaadhilo.
Omutoolinkundana goshifokundaneki shika pethimbo a li akatalelapo kegumbo lya meme Mahenge konima yoshiponokela, opolisi naashinda oya li ya opaleke ehala mpoka a li aponokelwa ashike omalapi niimopa ya tiligana ombinzi oya li tayi monika.
“Sho emu monitha oshiponga okwe mu lombwele opo akombe megumbo opo kapu dhimbululwe sha. Okwe mu lundile okutya oha kala naalumentu yamwe . Oha hepeke omukadhi gwe nayi, okwa pumbwa oku kala mokakuma, otatu iyunganeke opo mengungo enene tu li ompinge ne zo lye mokakuma ngele okwa pewa epitikilo lyokwiifutila mo modholongo,” osho omushiinda gumwe ahokololele onzo nkundana ndjika.
“Oshidhigu oku kwathela Mahenge oshoka oha gamene omusamane gwe. Okwa li nale atewa okagulu etati okwiihatapo. Ohapu piti nande iiwike itatu ina tu mu mona oshoka oha patelwa megumbo mokamuna iikulya. Kapena nande ogumwe hamono iiyemo komwedhi. Iimaliwa oha ye yimono ike oku za kwa mboka haya renta paandjawo nando ongawo omusamane iha pe po omukadhi nande osha piimaliwa mpoka,” osho omushiinda gumwe natango ahokololele onzonkundana ndjika.
Omumwayinamati gwa meme Mahenge gwedhina John naye okwa hokolola kutya meme Mahenge ohagamene omusamane gwe, otati wo kehole aakwanezimo ya meme Mahenge aluhe ohapata egumbo opo kaya ye mo megumbo.
“Ondina ombashu yili konima yegumbo ashike omvula yimwe omusamane ngoka okwa li apata okapomba komeya mpoka hatu teke, nokuza mpono otwa kala hatu teke paashiinda yetu. Meme Maheke okwa ti ina hala nande twiidhope minima yekwatathano lya wo lyo paihole nomusamane gwe. Opwa li pena ethimbo limwe a li adhengwa noonkondo ndele tatu ithana opolisi ashike okwa li a lombwele opolisi aniwa nayi ethe owala. Opena uuyele wa gwana kutya oha hepekwa nondi inekela kutya it aka pewa ompito opo a ekelehi oshipotha,” osho John a hokolola.
Omusamane ngashiingeyi oku li mokakuma.
Pohamba agunu aaNamibia kombinga yuukwamuhoko
By Komushangi Gwomeni
OMUPRESIDEDE omukulu gwoshilongo,tatekulu Hifikepunye Pohamba okwa li apopi newi lyoonkondo noku guna aanamibia yiikaleke kokule nuukwamuhoko, nokuya kumagidha yatale iiholewla nkene uukwamuhoko wayonagulapo iigwana muAfrika.
Tatekulu Pohamba okwa li apopi dhika pethimbo a li ta popitha engathithi lyaalilisa poshituthi fumviko sha meme Hilya Nelulu, omukulukadhi gwelenga ekuluntu melelo lyo pa muthigululwakalo lya Oukwanyama mEtihamano lyoshiwike sha ziko.
“Onda okupopya kombinga yoshinima shukumwe moshilongo shetu. Natu kaleni twa tu kaleni kumwe ongaa Namibia. Opuna omapopyo guukwamuhoko taga holoka moshilongo.
“Opuna aantu yamwe haya itanga kutya yo Aandonga, Aakwanyama nenge yo Aakwambi. Natu ikalekeni kokule nuukwamuhoko ndele ta tu kaleni aaNamibia twahangana. Ngele omuntu oto lesha iifokundaneki owuna okuuva ashike aantu ta holola uukwamuhoko momapopyo gawo nongele otwa landuleni uukwamuhoko iita ashike ta tu eta moshilongo muka.
“Uukwamuhoko ina tu etha nande ukwateko oshilongo she tu. Otwa li twalwila moku mangulula oshilongo shika onkene natu kaleni aaNamibia twa hangana tu li kumwe. Uukumwe owo ashike ta ulongo.
“Ongo oshilongo ita tu vuluwe oku kanitha oomwenyo molwo oshikumungu shuukwamuhoko. Ongo aaNamibia natu edhililathaneni pwaana kutya nguno ogo muhoko guni. Ngele omuNamibia okwa pumbwa ehala lyokuza, ta zi koHerero nando kevi lyaaNama na edhililwe. Natu edhililathanene pwaana uukwamuhoko.
“Otwa moneni nkene ukwaamuhoko wa eta iita yopashigwana nowayonagula iilongo muAfrika. Onkene inatu dhipagathaneni molwuukwamuhoko. Omapendafule goTobias Hainyeko na meme Hilya ngu tatu ningile egumbo lye nena mpaka oya litha uukwamuhoko.
“Sho twa za kombanda yoshilongo, otweya mOkanghudi. Onda li nda hala oku mona George Nelulu shaashi oye gumwe gwomaaNamibia mboka ya kondja pamwe nongundu yoSWAPO meni lyoshilongo manga twa li kombanda.
“Onda thigapo oshilongo nokuya muupongekwa momuvo 1961, nonda kala nohokwe oku mona George Nelulu oshoka okwa li hetu dhipagele oondjuhwa nokutupa iikulya notwa panga uukuume.
“Uukuume wetu natatekulu Nelulu owa tameka manga oshilongo ina shimangiluka. Onda li nda puka kutya olye nana aakondjelimanguluko yoshilongo shetu Namibia, onkene opuna oku yelithwa kutya oolye yeli aakondjelimanguluko yashili.
“Aantu yamwe oha ya popi kutya mboka yakondjela emanguluko lyoshilongo omboka owala ya li kombanda yoshilongo, ashike mboka kawushi uushili.
Opuna aantu ngaashi ootatekulu Nelulu mboka yakondjela meni l y o s h i l o n g o , mboka oyendji yomuyo nokuli ya li ta kondjo noonkondo ye vulithe mboka ya li kombanda, yamwe nokuli kayali yena sho haya longo.
aaNamibia mboka ya li ta lwilwe meni lyoshilongo oya ninga oshindji shivulithe yamwe mboka ya li kombanda. Ootatekulu Nelulu nomukadhi gwe memeHiliya oya li tapulutha aakwaita yekondjelomanguluko niikulya no yali haya yakeleko aakwaita oyo tuu mbaka mpoka omutondi agama. Onkene oshi li shasimana oku sila oshimpwiyu oonakudhanonkandangala memanguluko lyoshilongo mboka ya li meni.
Otwa haluthwa keso lyameme Hilya shaahsi katwali tweshi tegelela. Ka li nando asi moshipangelo ile kuwehame washa. Ondi li ndivuute etumba molwekuthombinga lyameme Hilya mokuyambulapo elongo moshilongo shetu. Oyendji yomaalongwa ye oonakushiwanawa nomopaife oye li ta longo oshilonga sha simana meliko lyosholongo.
Onda hala okupandula okangunduhangano kOndobe mokutunga ongeleka yopashinanena muka ta thindikilile meme Hilya.
Omulumentu ahulitha konima sho agwile muuzigo wolute
KoMushangi gwomeni
OM U L U M E N T U omunamimvo omilongone nane okwa hulitha sho agwile mo miti dhanika oshiponga dhuuzigo wolute omanga a li ta longo pehangano lyedhina Nakara mo Southern Industrial mOveduka mOmaandaha goshiwike shika.
Oonzo dhomauyele odha lombwele oshifokundaneki shika kutya omulumentu gwedhina Sonde Peter Mundambara okwa li agwile muuzigo mboka ha wu longithwa moku opaleka iipa yiimamwenyo uuna tayi longwa opo yi ninge omikoya.
Aagandji yomauyelele mboka inaya hala okutumbulwa komadhina oya hokololele oshifokundaneki shika kutya Mundambara ka li a zala iikutu yokwiigamena komiti dhika pethimbo dhoka a li a gwile muuzigo moka. Aagandji mauyelele oya gunu ehangano lyo Nakara kutya ka li na ooveta dha yaga kegonga tadhi geele mboka ina zala iikutu yokwiigamena pethimbo liilonga.
“Sho tatu popi ngashiingeyi omulumentu nguka oku li mokila. Okwa gwile momiti omanga e li miilonga ashike pethimbo ndyoka a li ta longo ka li ena iikutu yokwiigamena, eso lyoludhi nduka olya holokelepo natango pehala mpaka omimvo dha kapita,” osho oonzo dhomauyelele dha hokolola.
Aagandji yomauyelele oya hol o l a wo euvo nayi lya wo kutya Mundambara sho a li agwile muuzigo okwa li afalwa koshipangelo komuniilonga omukwawo.
“Sho agwile momiti, aaniilonga oyakwawo oye muhilimo mbala, gumwe gomuyo okwa li emufala koshipangelo nokonima yoowili dhimwe otwa kundana kutya Mundambara okwa hulitha,” osho aaniilonga pamwe naye ya kuthileko oshifo shika.
Omukomeho gwaaniilonga pehangano ndyoka lya Nakara ngoka eshiwike koshifokundaneki shika nedhina Laura okwa hokolola kutya Mundambara okwa li a yi mompungulilo yuusigo yehangano ndyoka omanga ali keena iikutu yokwiigamena.
“Shika osha holoka sho Mundambara ayi moondjugo yokupungul a uuzigo wolute omanga a l i ina zala iikutu yokwiigamena. Komauyelele gagwedhwapo moshinima shika popya nomunambelewa gwetu ngoka ena sha negameno lyaaniilonga tatekulu Jacko,” osho Laura ahokolola, okwa li wo apataneke omapopyo kutya pehangano lya Nakara opwa kala oolopota dhomaso goludhi nduka.
Sho a li a pulwa kombinga yeso lya Mundambara, omusamane Jacko okwa ti ehangano lyo Nakara ita li ka ninga mbala olopota yiikundaneki.
“Pethimbo ndika otwiipyakidhila naakwanezimo, onkene ita tu kaninga olopota pethimbo ndika. Okuyele natango,” omusamane Jacko osho ahokolola.
Omuselekadhi gwa Mundambara okwa lombwele oshifokundaneki shika kutya okwa tegelela ehangano lya Nakara li mulombwele kutya omushungu gwe okwa si ngiini naanaa.
“Kandishi nkene sha ende. Otwa tegelela ehangano lya Nakara li tu lombwele,” omuselekadhi gwa Mundambara osho ahokolola pethimbo a li ayiwa naye moonkundathana dhopangodhi koshifo kundaneki shika.
Omupopiliko gopolisi inspector Kauna Shikwambi okwati oshiningwanima inashi lopowa kopolisi.
Ombelewa yoopangu moshilongo oyili mompumbwe yoshimaliwa
Ku Hileni Nembwaya
Ombelewa yoompangu moshilongo oyi li mompumbwe yoshimaliwa molweliko lyoshilongo ndyoka lya gwa pevi nashika osha etela ombelewa ndjika omukundu omunene.
Efugulo enene lyontengeneko thaneko yoshikondo shuuyuuki ndyoka lya li tulwa miilonga kuuministeli wemona olya eta sigo opomito ndjoka ombelwa ndjika oyi ngambeke yimwe yomilongadhalwa yawo manga eliko lyoshilongo ta li hwepopala.
“Molwo elondodho oku za kuumisiteli wemona moshilongo, ombelewa yoopangu oyi li ya tula otayi iyutha komilandu nokomalombwelo guuministeli wemona okutula owala miilonga iilongadhalwa ya ngambekwa momuvo nguka. Molwo ontengenekothaneko yomumovo nguka, efugulo olyo tuu ndika ota li ka kala lya yaga kegonga,” osho omupanguli omukuluntu mompangu yopombandambanda tate Peter Shivute ayelitha sho a li a popi pepatululo lyoopangu oshiwike mOshakati.
Omusamane Shivute okwa li wo agwedhapo kutya omukundu gweliko gwa tula iinyangathalwa yompangu muudhigu.
Okwa gwedhako wo natango kutya opolohalama yoku kandulapo omikundu mompangu yopombanda moshilongo ita yiyi nawa komeho molwo okwaavula oofuto dhaaanguli yopetameko moompangulilo.
“Shika ota shiyi moshipala ekandulopo lyiipotha mbyoka ina yi pumbwa oku tokolwa kompangu yopombandambanda.
“Natango wo ngele oonzo dhagwedhwapo itadhi gandjwa kombelwa yoompangu, ombelewa ndjika ita yika vula we oku tula miilonga atseyipango yagwedhwapo, po ita pa ka kala we natango omayelayelo gaapanguli notashivulika tu ka hulithepo oompangu dhopokathimbo,” osho omusamane Shivute agwedhapo ta ti kutya uuna oshimaliwa osha kala inashi gwana ngaashi mopaife ombelewa oyo tuu ndjika otashi vulika yaakavulewe oku futa iifuta yompangu ngaashi yoombangi nosho wo aatoloki yenasha niipotha yuulingilingi mopangu yopombanda nomeempangu dhomangesitalata.
Natango okwa yelithile aanilonga yomombelewa ya kale yena omukumo nohokwe moompito dhokukalmwenyo ta kuya.
Momuvo gwaziko, ompangu yopombandambanda oya tokal iipotha yithike pomilongo ndatu naheyali moka mwakwatelwa iipotha mbyoka yakala ina yi tokolwa ethimbo nuule.
Momuvo ogo tuu ngoka ompangu oyo tuu ndjoka oyi li natango ya mono noku ekelahi omanyenyeto goshigwana geli gatatu nomanyenyeto galwe gatatu guulingilingi.
Pepatululo lyoompangu omumovo gwaziko aapanguli yatano oya li ya konakona iipotha yuulingiling yithike pomilongo hetatu nomugoyi, mwakwatelwa omwaalu guthike pomilongo mbali mbyoka ya li ya shangithwa omuvo ngoka; omakonakono genasha nuulingilingi gomwaalu omayovi gaali nomwaalu guthike pomathele gaali gomaudhitho gomatalulo giipotha yinasha nuulingilingi.
Aakalimo yo mOmuthiya taya nyenyeta iifuta yetembu
Ku Hileni Nembwaya
AAKALIMO yomondoolopa yaMuthiya moshitopoplwa sha Shikoto mboka ye li komavi gaayehe noya li ya tembudhwa pomalukalwa gawo opo ya yapukile ehumokomeho lyondoolopa oye li kaya uvitile ombili elelo lyondoolopa nokupopya kutya elelo olyo tuu ndyoka ina li landula omilandu dhiifuta yetembu pethimbo ya li ya tembudhwa.
Aakalimo mboka ye li pomwaalu gomilongo ndatu lwaampoka oya hokolola kutya elelo lyondoolopa olya ndopa oku gandja iikokola iyali komukalimo kehe agumwa ketembu ndika ongo oshitopolwa shofuto yetembudho, yamwe yomaakalimo otaya ti wo kutya mboka yakutwa opo ya tembudhe aantu oya yi sigo okondje yoongamba dhoka dha nuninwa ekoko lyondoolopa, natango aakalimo oyo tuu mbaka ota ya ti oya pumbwa oku futwa molwashoka oya kanitha omalukalwa gawo.
Aakalimo oya lombwele wo natango onzo nkundana ndjika kutya oya dhiladhila oku ninga ehololo madhilaadhilo ngele enyenyeto lya wo olya yi momakutsi gathita.
Omuthiya ogwa ningi ondoolopa momumvo 2004 no gu li ondoolopa onene moshitopoplwa shaShikoto gwa landula edhiya enene lyaMutumba naShikoto ano Oshomeya.
“Otwa hala elelo lyondoolopa li ninge oshigongi naatuhe mboka twa gumwa ketembudho opo elelo li tu lombwele kutya omulando goofuto dhetembu otagu longo naanaa ngiini oshoka oyendji yomutse otwa li twa lombwelwa owala tushaine oombapila katu dhi uvite. Omapya getu moka twa li hatu mono iipalutha otwe ga kanitha, yo iimaliwa mbyoka twa li twa pewa iishona okuyelekanitha nomapya getu ngoka twa kanitha. Shika otashi uvitha nayi noonkondo,” osho tate Moses Amukoto ngoka e li gumwe gomwaamboka ya gumwa ketembudho ahokololele oshifokundaneki shika.
Aakalimo yamwe oye wete kutya oya li ya endwa miineya sho ya shaina oombapila dhinasha noofuto taya ti oya futwa iimaliwa iishona omanga yamwe ya li ya lombwelwa kutya ongushu yomalukalwa gawo oyi li pevi noonkondo onkene itaya vulu okufutwa iimaliwa oyindji.
“Otu uvite kutya otwe ekelwahi kelelo lyondoolopa yaMuthiya, onkene otatu indile kominister yeyambulepo liilando niitopolwa yomuushamba meme Sophia Shaningwa opo aye mo olunyala nokuuva enyenyeto lyetu,” osho tate Amukoto ahokolola.
Omunambelewa omukuluntu melelo lyondolopa yaMuthiya Samuel Mbango okwa lombwele onzonkundana ndjika kutya elelo lyondolopa olya landula omilandu dhoofuto dhetembudho pethimbo lya li lyafutu aakalimo mboka ya gumwa koshinima shika okwa ti wo aantu ayehe mboka ya gumwa ketembudho oya pewa iimaliwa yawo.
“Ayehe mboka ya gumwa ketembudho ndika oya futwa shili mondjila nopauyuuki no ya pewa iikokola iyali oshali mu kehe egumbo. Elelo lyondoolopa yaMuthiya ota li gandja omavi gomalukalwa kaakalimo ya mo nosho wo kwaamboka ya hala oku tungila mo ongeshefa dhawo,” osho tate Mbango ahokolola pethimbo a li apulwa atye kosha komapopyo goofuto dhetembu inadhiyela.
Okwa holola wo kutya elelo olya longitha oshimaliwa shivule poondola dha Namibia oomiliuna hetatu okufuta aheye mboka ya gumwa ketembutho momimvo go 2015 no 2016.
Tate Mbango okwa ti wo elelo lyondolopa ota li ningi omapekaapeko momukunda gwedhina Omainda moka Aakalimo yamo ta ya ka tembudhwa kuyele nuumvo.
O ongumi dhi thike poomiliuna 28 dhatopolwa moshilongo ashihe
Komushangi gomeni
UUMINISTELI wuuhaku omumvo gwayi owa li wa topola Oongumi dhokwiigamena komikithi dhopamilalo dhi thike pomwaalu goo miliuna omilongo mbalina hetatu.
Omumambelewa muuministeli wuuhaku tate Andreas Mwoombala okwa li a popi ndhika, ashike ina holola kutya oshimaliwa shithike peni shoka sha li sha longithwa okulonga Oongumi dhika.
Omumvo gwa zi ko ehangano lyiigwana Hangano li nasha no HIV/AID olya ti HIV ndjoka ha yi fala muuvu wo AIDS oyi li po ta yi shuna pevi mokati kaagundjuka miilongo 16 yomiilongo 25 mbyoka ya gumwa unene mwAfrica.
Oyindji yomiilongo mbika oya tegelelwa yi shunithe OHIVpevi sigo opooperesenda 25 mongundu yaagundjuka yopomimvo 15 25 pehulilo lyomumvo gwayi. Aagundjuka oya uulike kutya otaya vulu okukala aakalelipo yelunduluko mokukeelela uuvu mbuka.
UNAIDS okwa li indile omapangelo muuyuni opo giilonge keyokomeho ndika nokugandja omalandulathano kombinga yelongo lyiipala noshowo elongo lyuundjolowele wopamilalo, okusoshimpwiyu kutya aantu otaya mono uuyelele wa gwaana kombinga yoku konakonwa oHIV noshowo omikalo ndhoka dhilipo nkene ndjika tayi kondjithwa pakulongitha ngaashi oongumi.
Otaku tengenekwa kutya aagundjuka oomiliona ntano muuyuni pomimvo 15 sigo 24 oyena oHIV.
Konyala ooperesenda 80 dhaambaka oye li miilongo yokohi yombuga ya Sahara menenevi lyAfrica OHIV oha yi taandele okupitla momilalo, mombinzi momahini gokuyamitha nenge moonane dha luudha.
UNAIDS okwa tengeneke ishewe kutya aantu 900 000 oya kwatwa kuuvu mbuka mokati kaagundjuka oku zap o mumvo go 2008 oyendji yomwaambaka oye li mwaAfrica noyendji yaambaka oyo aakiintu aandjangandjele.
UNAIDS okwa ti iilongo 16 yomo 25 mbyoka ya gumwa shinene oya ulike kutya HIV ota yi shuna pevi mokati kaagundjuka ngaashi mo Kenya omwa ndhindhilikwa eshuno enene pevi lyooperesenda 60 pokati komimvo 2000 no 2005. Iilongo Botswana, Ivory Coast, Ethiopia, Kenya, Malawi, Namibia na Zimbabwe ayihe oya adha omalalakano gayo go ku shunitha pevi OHIV mokati kaagundjuka yopomimvo 15 sigo 24 yeshiningi sigo opooperesenda 25 okuya momumvo ngu.
Burundi, Lesotho, Rwanda, Swaziland, Bahamas na Haiti nayo oya li ya tegelelwa okuaadha omalalakano ngaka woo.
Ekonakono lya UNAIDs olya mono kutya aawiliki yeshunopevi ndika olyo elunduluko momaihumbato gaagundjuka kombinga yomilalo.
Aagundjuka miilongo 13 yomiilongo25 oya li taya tegelele ethimbo ele omanga inaa ya tameka oku ya momilalo. Miilongo etata lyaaambyoka 25 aagundjuka oya hogolola okukala yena okuume komomilalo aashona. Elongitho lyoongumi nalyo oya yi pombanda miilongo 10, noyendji yaamboka taya longitha oongumi oyo aakiintu. Iilongo 13 oya tseyitha elongitho lyoongumi mokati kaalumentu. Cameroon, Tanzania na Uganda oya lopota kutya elongitho lyoongumi oli thike pamwe mokati kaakiintu naalumentu Unaids mu kwa li wo atengeneke kutya aantu oomiliona 33,4 muuyuni auhe oye na uuvu mboka.
Ya Ndakolo akunkilile aakwashigwana
Komushangi gomeni
OMINISTELI yegameno tatekulu Penda Ya Ndakolo okwa alondodha oshigwana opo shiikaleke kokule nokukutha omathano gookamba dhopakwiita dhuuministeli wegameno moshilongo ashihe. Okwa ti mboka nenge ngoka ta ka kwatwa ta thaneke ookamba nenge oondjugo dhaakwaita ota ka ungaungiwa naye.
Minister okwa li wo kutya ngoka taka kwatwa ta thaneke ookamba dhoka pwaana epitikilo lyuuministeli wegameno ota ka futithwa oshimaliwa shithike pomayovi omilongo mbali (N$20 000) nenge atulwe mondjeedhililo omimvo ntano nenge apewe omageelo agehe ngaka gaali.
Minister okwa li apopi dhika momutumba gopashigwana mEtiyali lyoshiwike shika.
“Otwa dhidhilike eindjipalo lyaakwashigwana taya longitha uuthano uukwatimawi (uudrone uuthano hautuka mombanda wafa odhila ashike ohautuka popepi) tau tuka nokutulwa mookamba dhuuministeli, otwiitala kutya shika oshika oshanika oshiponga kegameno lyoshilongo. Onkene uuministeli otau kunkilile opo omukalo nguka guhulithwepo mbala. Otatu indile wo aakwashigwana, iikundaneki opo yaakuthe omafano gookamba dhika dhopakwiita,” osho minister afatulula.
Okwati wo ha muntu akutha efano lyoshinima shili momake guuministeli wegamerno.
“Nonande otwa nongele onkandangala yasimana ndjoka iikundaneki yetu tayi dhana, moka mwakwatelwa wo NBC, okugandja uuyelele moshigwana, oolopota kombinga yookamba dhopakwiita inadhi pumbwa oku nyanyangidhwa oshoka itadhi monika oowala kaaNamibia, otadhi monika wo nokwaamboka yena omadhilaadhilo ganika oshiponga kegameno lyoshilongo shetu.”
“Kashili muuwanawa waakwashigwana oku nyanyangidha uuyelele wakitakana wookamba dhopaukwiita.”
Etunda olya mona iiyemo oyindji omumvo gwayi
Ku Hileni Nebwaya
Oshikukunino shuunamapya, Etunda, moshitopolwa ShaMusati okwa lopotwa sha mona iiyemo yopombanda omumvo gwaziko.
Olopota yomiyalu dhoshimaliwa ndjoka ya li ya gandjwa kiikundaneki oshiwike sha ziko oyuulike kutya oshikunino osho tuu shika osha li sha mono oshimaliwa shoomiliuna N$51 momvo gwoshimaliwa 2014/15. Oshikunino osh li wo sha ningi oshimaliwa shoomiliuna N$52 momvo gwoshimaliwa 2015/16. Shika osha li sha hololwa komunashipundi gwehanaganolyepangelo lyedhina AGRIBUSDEV, tate Abraham Nehemia pethimbo lyo uliko pambelewa lyonengeneko thaneko poshigongi shokomumvo shoka sha li sha ningilwa mOngwediva oshiwike sha ziko.
“Omiyalu dhomvula djika odhuulike ekoko moshimaliwa miilongadhalwa yiipindi, uunene melanditho lyomapungu nosho wo miiyemo nomokweetapo oompito dhiilonga,” osho omusamane Nehemia ayelitha.
Ye okwa ti wo omayelekanitho ngoka gali ga nigwa kiikunino yilwe yepangelo ngaashi Sikondo na Shadikongoro oguulike iiyemo yili nawa yili pomiyalu dho N$332, 239 no N$870, 013.
Etunda olina uunene wuthike pohekta omathele gahamano (600) dhoka dha topolwa pokati kaanafalama aanene nashona.
Epungu olyo thimba yina ongodhi kaanafalama aanene omanga iikwamboga ngaashi iihakautu, oomboga, oonyanga, omatanga gomakanuwa, nosho wo omambanana oha yi tewa komumvo kaanafalama aashona.
Etunda olina aanilonga ye li ethele nomilongombali nahamano (126) omilongontano nane yomanilonga mbaka aalumentu omanga ye li omilongohetatu nagumwe (81) aakiintu.
Oku ya komeho, elalakanao dhingi yelelo momvo nguka oku kondopeka iilongadhalwa yooproyeka dhoka dhili miilongo ngayigneyi. Muka omwa kwatelwa nee ngashi oproyeka yedhina Musese yanaafalama aashona, na Uvhungu-vhungu, nemanitholulu lyolugumbo lwoshikunino sholwishi shedhina Kalimbeza. Ota tu katsikila wo noshinakugwanithwa shokumanitha enenepeko lyiilonga yoshikunino Ndonga Linena,’’ osho Nehemia ati.
Nande pwalongwa iilonga iiwanawa, ehangano ndika lyo AGRIBUSDEV oli li lya talela wo omaudhigu omanene ngaashi oshikukuta, Oshimaliwa oshi shona shoka ta shiyi iilonga yilwe yasimana yehangano, oonkulungu miikwaunamapya, nofuto yalonda yiikwankondo ngaashi olusheno, uuhoho nosho ofuto yetungo moka muna oombelewa dhehangano.
Ye li 7 000 ya kwatwa ku Malaria nuumvo
Ku Eliaser Ndeyanale
OMINISTELI yuundjolowele nonkalonawa omundohotola Bernard Haufiku mEtiyali lyoshiwike shika okwa lombwele egumbo lyopombanda lyopashigwana (National Assembly) kutya okuza mu January sigo omu Februali omumvo ogo tuu nguka aantu yeli omayovi ga heyali oya kwatwa koMalaria.
Oyendji yomaantu mboka ya kwatwa ku Malaria oyo miitopolwa ngaashi Kavango uuninginino naKavango uuzilo moka mwalopotwa nokuli kutya aantu ye li omayovi gane nomathele gahamano nomulongo nayaheyali (4 617) ya kwatwa komukithi nguka omanga ye li omilongo mbali (20) yomiitopolwa mbika iyali yaya nale konakupila.
Oshitopolwa sha Hangwena oshi li puutiyali, moka aantu ye li eyovi limwe ethele limwe nomilongo hetatu na yane (1 184) yakwatwa komukithi nguka.
Moshitopolwa sha Zambezi omukithi go Malaria ogwa kwata mo aantu yeli omathele gatano nomilongo hetatu na yaali (582), ye li omathele gaali nomilongo ndatu na ya heyali moshitopolwa sha Musati oye li wo yakwatwa komukithi nguka hagu etwa koomwe.
Aantu ye li ethele limwe nomilongo omugoyi nahamano (196) oya kwatwa ku Malaria moshitopolwa sha Shikoto, ye li 69 yoshitopolwa sha Shana nay wo oya kwatwa.
Moshitopolwa sha Otjozondjupa omwa kwatwa aantu ye li omilongo omugoyi naya heyali (97), oshitopolwa sha Maheke omwakwatwa aantu ye li omulungo nogumwe (11) ompanga moshitopolwa sha Kunene mwakwatwa aantu ye li 10 (omulongo).
“Opo tuye moshipala etaandelo lyo Malaria, uuministeli yuuhaku nonkalo nawa ota u pula oshimaliwa sha gwedhwapo montengenekothaneko yuuministeli opo tu gandje iipumbiwa yagwedhwapo kiitopolwa mbyoka yagumwa komukithi go Malaria,” osho minista afatula
Omundohotola Haufiku okwa lombwele wo egumbo lyopashigwana kutya uuministeli wuuhaku owa pumbwa iiyenditho oyindji unene tuu iihauto yoo 4×4 opo yi kalongithwe kaanambelewa yuundjolowele nosho wo kaapangi. Otati wo aapangi otaya ka yuga oontanda kiitopolwa hoka nokuningila aantu omakonaakono gomeendelelo noku gandja omakwatho gopaunamiti.
“Ooyene yomikunda nomalelo gopaitopolwa otaya ka kwathela oku ulikila aanambelewa yuundjolowele pomahala mpoka hapu gongala aantu oyendji.
“Ontengenekothaneko yoshimaliwa tashi kalongithwa pethimbo lyoshikonga sho Malaria ogo oomiliuna mbali nomayovi ethele limwe nomilongo ndatu nambali nomathele gahamano (N$2 132 600), uuministeli ota u kutha omiliuna yimwe moshiketha shawo ompanga omiliuna yimwe nethele nomilongo ndatu nambali nomathele ga hamano (N$1 132 600) kwa tegelelwa yi ze kuuministeli wemona.
“Iipumbiwa wo yimwe yapumbiwa pethimbo ndika ongaashi ootenda dhokupangela aavu, oniita yalukunku opo yafale aanambelewa kiitopolwa mbyoka yagumwa. Nashika ota shiningwa melongelokumwe nombelewa ya Prime Minister,” osho minista ahokolola.
Moshikonga shika ota mukakwatelwa woo aalongwa yokiiputudhilo yopombanda mboka taya ilongele uunamiti, aanambelewa yehangano lyuundjolowele (WHO), aaniilonga yehangano lya America lyedhina Clinton Health Access Initiative nosho aanambelewa yetanga lyegameno.
Haufiku ta indile oshigwana shilwithe omukithi go Malaria
Ku Eliaser Ndeyanale
OMINISTA yuundjolowele nonkalo nawa yoshigwana omundohotola Bernard Haufiku ota indile kaaNamibia ayehe opo ya kuthe ombinga molugodhi lokukeelela omukithi go Malaria opo kagutaandele.
Shoo ali apopitha iikundaneki mOvenduka mEtiyali lyoshiwike shika omundohotola Haufiku okwati kutya aantu yevulithe po momayovi gahamano (6 000) miitopolwa ya Kavango uunino, Kavango uuzilo, Zambezi nosho wo mOhangwena oya kwatwa komukithi nguka.
“Ekeelelo lyomukithi go Malaria nali kale oshinakugwanithwa shomuNamibia kehe ka shishi awike oshinakugwanithwa shuuministeli wuuhaku. Inatu tegeni nande omukithi gutaatendele opo tu zeni moomvugo. AaNamibia ayehe naya kuthe ombinga miikonga yokuhwahwameka ekeelelo lyomukithi gwa Malaria.”
Oshiwike sha ziko onzo nkundana ndjika oya lopota kutya omukiithi nguka ogwa dhidhilikwa wo moshitopolwa sha Shana, Oshikoto, Omusati, Otjozondjupa, Omaheke na Kunene.Moshitopolwa sha Zambezi omukithi go Malaria ogwa kwata mo aantu yeli omathele gatano nomilongo hetatu na yaali (582), ye li omathele gaali nomilongo ndatu na ya heyali moshitopolwa sha Musati oye li wo yakwatwa komukithi nguka hagu etwa koomwe.
Aantu ye li ethele limwe nomilongo omugoyi nahamano (196) oya kwatwa ku Malaria moshitopolwa sha Shikoto, ye li 69 yoshitopolwa sha Shana nay wo oya kwatwa.
Moshitopolwa sha Otjozondjupa omwa kwatwa aantu ye li omilongo omugoyi naya heyali (97), oshitopolwa sha Maheke omwakwatwa aantu ye li omulungo nogumwe (11) ompanga moshitopolwa sha Kunene mwakwat¬wa aantu ye li 10 (omulongo).
“Opo tuye moshipala etaandelo lyo Malaria, uuministeli yuuhaku non¬kalo nawa ota u pula oshimaliwa sha gwedhwapo montengenekothaneko yuuministeli opo tu gandje iipumbiwa yagwedhwapo kiitopolwa mbyoka yagumwa komukithi go Malaria,” osho minista afatula
Omundohotola Haufiku okwa li wo alombwele egumbo lyopashigwana oshiwike sha ziko kutya uuministeli wuuhaku owa pumbwa iiyenditho oyindji unene tuu iihauto yoo 4×4 opo yi kalongithwe kaanambelewa yuundjolowele nosho wo kaapangi. Otati wo aapangi otaya ka yuga oontanda kiitopolwa hoka nokuningila aantu omakonaakono gomeendelelo noku gandja omakwatho gopaunamiti. “Ooyene yomikunda nomalelo gopaitopolwa otaya ka kwathela oku ulikila aanambelewa yuundjolowele pomahala mpoka hapu gongala aantu oyendji.
“Ontengenekothaneko yoshimaliwa tashi kalongithwa pethimbo lyoshikonga sho Malaria ogo oomiliuna mbali nomayovi ethele limwe nomi¬longo ndatu nambali nomathele gahamano (N$2 132 600), uuministeli ota u kutha omiliuna yimwe moshiketha shawo ompanga omiliuna yimwe nethele nomilongo ndatu nam¬bali nomathele ga hamano (N$1 132 600) kwa tegelelwa yi ze ku-uministeli wemona.
“Iipumbiwa wo yimwe yapumbiwa pethimbo ndika ongaashi ootenda dhokupangela aavu, oniita yalukunku opo yafale aan-ambelewa kiitopolwa mbyoka yagumwa. Nashika ota shiningwa melongelokumwe nombelewa ya Prime Minister,” osho minista ahokolola.Moshikonga shika ota mukakwatelwa woo aalongwa yokiipu-tudhilo yopombanda mboka taya ilongele uunamiti, aanambel-ewa yehangano lyuundjolowele (WHO), aaniilonga yehangano lya America lyedhina Clinton Health Access Initiative nosho aanambelewa yetanga lyegameno
Geingob ta indile aaNamibia ya hangane mesiku lyemanguluko
liaser Ndeyanale
OMUPRESIDENT Hage Geingob mEtitatu okwa endulula ishewe eindilo lye koshigwana opo shi kale kumwe nokutunga oshilongo muukumwe, wumwe nokweekelahi kokule uukwamuhoko, Geingob okwa popi dhika pethimbo lyedhimbuluko lyesiku lyemanguluko oshikando oshiti 27 ndyoka lya li lya dhanenwa mo Rundu moshitopolwa sha Kavango West.
Unene tuu moshinima shelongelokumwe, pwaana oku tala kutya nguka okwa za momuhoko guni, omulumentu nenge omukiintu.
okwa popi wo kutya ongundu Swapo oyo ya hanganeka nokuhwahwameka opo aaNamibia ya kuthe ombinga mekondjelomanguluko lyoshilongo noku kuthako evi kepangelo lyaatiligane, onknene Swapo ke li ompinge naaNamibia ya kale yena uumwene wevi.
“Unene tuu moshinima shelongelokumwe, pwaana oku tala kutya nguka okwa za momuhoko guni, omulumentu nenge omukiintu.
Okwa ti pethimbo lyekondjelomanguluko aaNamibia oya li kumwe mokukondjela emanguluko lyoshilongo nopwaana ngoka ta pula mukwawo kutya ogwezimo lini noshowo omuhoko gwe ogunipo.
Okwa dhimbulutha oshigwana kutya eshongo lya taalela oshilongo olyo okuyanda oku yalula aantu shiikwatelela komuhoko gwawo. Okwa ti osha simana opo omuntu kehe a kale eshi kutya ye oshilyo shoshigwana shimwe oshiNamibia.
“Otuna omukumo nehalo oku ya mo olunyala moshikumungu shevi sho osho tatu popi kutya otwa pumbwa oku talulula omukalo go kulanditha evi kwaamboka yahala okulanditha evi kaamboka yahala oku li landa“Willing buyer, Willing seller” ngoka twa li twa tula miilonga opo twiiyuthe kokatokolitho kiigwana yahanga ko 435. Konima yomimvo omilongo mbali na heyali (27) otwa li twa mono kutya omukalo nguka ota gu ende kashona no itagu etitha iiyimati mbyoka ya halika kaaNamibia.
“Thika otashiti kutya otuna oku tala kekotampango ndyoka lya pitika oku kutha ko evi kumboka yeli na pamukalo goku li landa oshowo oku tala kombinga yaakwiilongo mboka yena omavi moshilongo shetu unene tuu mboka ya ya thigapo omavi ngoka.
“Otwa tokola wo oku ya komeho noku kokeka eliko lyoshilongo no ku kaleka po ombili,” osho omupresidende a fatulula.
Sho tatu popi Ondungethaneko yuuwanawa ya Harambee noshowo ombili moshilongo, inayi pumbwa okushekwa ashike nayi ta likeko ongonkambadhala oku kalekapo uukumwe maaNamibia ayehe.
“Ohandi kumwa uuna nda tala aaNamibia yamwe mboka ya hala epangelo li ndope moonkambadhala dhalyo.
“Otu shishi nawa kutya konima yomimvo omilongo mbali na heyali oshilongo shetu osha taalela natango omashongo ogendji uunene tuu gonkalonawa yaaNamibia.
Oshinima oshikwawo shoka tu na okudhimbulukwa mekondjitho lyoluhepo osho okugandja evi,” Geingob ta ti.
Geingob okwa ti evi olyo oshilongitho shi na oonkondo menkondopeko lyaantu, eyambulopo netungopo lyeliko nosho wo elethekopo lyoluhepo.
Tatekulu Geingob okwa ti ota shambukwa ngele aantu oya tula uukuni kumwe, payiyambo, nokuwayimina epangelo mokulwitha oluhepo moshilongo.
tatekulu Geingob okwa gwedha po wo kutya shika osha pumbwa elunduluko meuvoko lyaantu moshilongo, ta ti oompangela adhihe otadhi ka longa ashike ngele aantu oya lundulula oonkalelo dhawo.
The Dogg alombwelwa kompangu afute Gazza
Komushangi gomeni
OMPANGU yo pombanda mOvenduka oya lombwele omuhikingalo Martin Morocky atseyika nawa nedhina “The Dogg” opo afute muhiki goongalo dho kwaito Lazarus Shiimi atseyika nawa nedhina Gazza oodolla omayovi omathelegaali (N$200 000).
Ahehe yaali oya tindi okupoya kutya otaya futilathana shike.
Omikanda dha za kompangu otadhi ulike kutya ehangano lyoongalo lya Gazza lyedhina GMP (Gazza Music Productions) olya fala ehangano lyoongalo lya The Dogg (Mshasho) kompangu yopombanda hoka aahikingalo mbaka yaali ya uvathana po yafutathane pondje yompangu.
The Dogg okwa li alombwelwa kompangu yo pombanda akale ha futu Gazza oodolla omayovi omilongo ntano naga heyali nomathele gane nomilongo omugoyi nomugoyi (N$57 499) omwedhi kehe okuza kehulilo lyomwedhi Apilili sigo omu Juli.
Omikanda otadhi holola wo kutya ngele The Dogg okwa ndopa okufuta oshimaliwa shoka mule wethimbo ndyoka a pewa ota ka gwedhelwa ko oopelesenda omilongo mbali onge egeelo ngele andopa okufuta oshimaliwa shoka okuza momasiku 22 Novomba 2016 sho oshi nima shika shali sha falwa kompangu.
Sho apulwa kutya oya ningathana shike The Dogg okwati. “Itandi ti kosha pethimbo ndika.”
Ompanga Gazza ina vula okutya kosha oshoka omgodhi ye yopeke oyakala ya dhima okuza oshiwike sha ziko.
Mompangu Gazza okwa li a kalelwa po komutseyiveta Dirk Conradie ompanga The Dogg a li a kalewapo komutseyiveta Sisa Namandje.
Pokati kookuume mbaka yaali ompwakala oontamanana omimvo dhapiti. Oontamanana dhika odha tameke sho GMP a li ayi meuvathano nomuhikingalo omwiilongi ngoka takuti okwa kalako ashike kehangano ethimbo ehupi nokwa joina ehangano lyo Mshasho.
Oontamanana odha kindji wo sho aahikingalo mbaka yoongalo dho Kwaito ya tameke okuhika oongalo dhawo kohi yomadhina Mshasho no GMP.
Aahikingalo mbaka yaali oya li ya monika taya dhana oongalo pamwe uunene tuu pethimbo lyomahogololo go pashigwana gomumvo 2014.